الفرائض والتعاليم الفردية - تحصيل العلوم والفنون النّافعة

تحصیل علوم و فنون نافعه به عالم انسانی

حضرت بهاءالله:

1 – " يا أهل البهآء قد وجب على كلّ واحد منكم الاشتغال بأمر من الأمور من الصّنآئع والاقتراف وأمثالها وجعلنا اشتغالكم بها نفس العبادة لله الحقّ تفكّروا يا قوم في رحمة الله وألطافه ثمّ اشكروه في العشيّ والإشراق لا تضيّعوا أوقاتكم بالبطالة والكسالة واشتغلوا بما ينتفع به أنفسكم وأنفس غيركم كذلك قضي الأمر في هذا اللّوح الّذي لاحت من أفقه شمس الحكمة والتّبيان أبغض النّاس عند الله من يقعد ويطلب تمسّكوا بحبل الأسباب متوكّلين على الله مسبّب الأسباب " (كتاب اقدس – بند 33)

2 – " كتب على كلّ أب تربية ابنه وبنته بالعلم والخطّ ودونهما عمّا حدّد في اللّوح والّذي ترك ما أمر به فللأمنآء أن يأخذوا منه ما يكون لازما لتربيتهما إن كان غنيّا وإلاّ يرجع إلى بيت العدل إنّا جعلناه مأوى الفقرآء والمساكين " (كتاب اقدس – بند 48)

3 – " قد عفا الله عنكم ما نزّل في البيان من محو الكتب وأذنّاكم بأن تقرئوا من العلوم ما ينفعكم لا ما ينتهي إلى المجادلة في الكلام هذا خير لكم إن أنتم من العارفين " (كتاب اقدس – بند 77)

4 – " أصل كلّ العلوم هو عرفان الله جلّ جلاله وهذا لن يحقّق إلّا بعرفان مظهر نفسه " (لوح أصل كلّ الخير)

5 – " اجتنبوا التّكاهل والتّكاسل وتمسّكوا بما ينتفع به العالم من الصّغير والكبير والشّيوخ والأرامل ... أفرغوا جهدكم ليظهر منكم الصّنائع والأمور الّتي بها ينتفع كلّ صغير وكبير " (لوح الحكمة)

6 - " بشارت يازدهم تحصيل علوم و فنون از هر قبيل جائز ولکن علومی که نافع است و سبب و علّت ترقّی عباد است کذلک قضي الأمر من لدن آمر حکيم " (لوح مبارک بشارات - ص ١٣ مجموعه ای از الواح جمال اقدس ابهی)

7 - " حضرت موجود ميفرمايد علمای عصر بايد ناس را در تحصيل علوم نافعه امر نمايند تا خود و اهل عالم از آن منتفع گردند علومی که از لفظ ابتداء و بلفظ منتهی گردد مفيد نبوده و نخواهد بود اکثری از حکمای ايران عمرها بدرس حکمت مشغولند و عاقبت حاصل آن جز الفاظی نبوده و نيست " (لوح مبارک مقصود ص ١٠٢ الواح جمال ابهی)

8 - " ...علومی که اثر و ثمر از آن ظاهر و سبب راحت و آسايش عباد است عند اللّه مقبول بوده و هست "

(ص ١٥ لوح مبارک خطاب بشيخ محمّد تقی نجفی ط ١١٩ بديع)

9 - " در اين ظهور اعظم کلّ بايد بعلوم و حکم ظاهر شويد " (ص ٣٠٥ ج ٣ امر و خلق)

10 - " براستی ميگويم هر آنچه از نادانی بکاهد و بر دانائی بيفزايد او پسنديده آفريننده بوده و هست " (ص ٨ دريای دانش)

11 - " فی الحقيقه کنز حقيقی برای انسان علم اوست و اوست علّت عزّت و نعمت و فرح و نشاط و بهجت و انبساط طوبی لمن تمسّک به وويل لللغافلين " (ص ٣٠٥ ج ٣ امر و خلق)

12 - " در تحصيل کمالات ظاهره و باطنه جهد بليغ نمائيد چه که ثمره سدره انسانی کمالات ظاهريّه و باطنيّه بوده انسان بی علم و هنر محبوب نه . مثل اشجار بی ثمر بوده و خواهد بود لذا لازم که بقدر وسع سدره وجود را به اثمار علم و عرفان و معانی و بيان مزيّن نمائيد " (ص ٣٠٧ ج ٣ امر و خلق)

13 - " اگر نفسی اليوم بجميع علوم ارض احاطه نمايد و در کلمه بلی توقّف کند لدی الحقّ مذکور نه و از اجهل ناس محسوب چه مقصود از علوم ، عرفان حقّ بوده . هر نفسی از اين طراز امنع اقدس ممنوع ماند از ميتين در الواح مسطور "

(ص ١١١ مجموعه اقتدارات)

14 - " تجلّی سوم علوم و فنون و صنايع است . علم بمنزله جناح است از برای وجود و مرقاتست از برای صعود . تحصيلش بر کلّ لازم ولکن علومی که اهل ارض از آن منتفع شوند نه علومی که بحرف ابتداء شود و بحرف منتهی گردد . صاحبان علوم و صنايع را حقّ عظيم است بر اهل عالم يشهد بذلک أمّ البيان في المآب نعيما للسّامعين . فی الحقيقة کنز حقيقی از برای انسان علم اوست و اوست علّت عزّت و نعمت و فرح و نشاط و بهجت و انبساط کذلک نطق لسان العظمة في هذا السجن العظيم "

(لوح مبارک تجلّيات - ص ٢٨ مجموعه ای از الواح جمال اقدس ابهی)

حضرت عبدالبهاء:

1 - " در اين دور بديع بعد از عرفان حقّ منيع ، اعظم فضائل عالم انسانی تحصيل علوم و فنون مادّی و ادبی است لهذا بايد احبّای الهی در تحصيل سعی بليغ نمايند ولی اسّ اعظم تحصيل تحسين اخلاق است " (ص ٣٣٢ ج ٣ امر و خلق)

2 - " در اين دور بديع اساس متين تمهيد تعليم و فنون و معارف است و به نصّ صريح بايد جميع اطفال بقدر لزوم تحصيل فنون نمايند لهذا بايد در هر شهری و قريه ای مدارس و مکاتب تأسيس گردد و جميع اطفال بقدر لزوم در تحصيل بکوشند لهذا هر نفسی که انفاقی در اين مورد نمايد شبهه ای نيست که مقبول درگاه احديت شود و مورد تحسين و تمجيد ملأ اعلی گردد "

(ص ٣٣٢ ج ٣ امر و خلق)

3 - " اليوم احبّای الهی را فرض و واجب است که اطفال را به قرائت و کتابت و تعليم و دانش و ادراک تربيت نمايند تا آنکه روز بروز در جميع مراتب ترقّی کنند " (ص ٣٢٩ ج ٣ امر و خلق)

4 - " اسّ اساس سيّئات نادانی و جهالت است لهذا بايد باسباب بصيرت و دانائی تشبّث نمود ..."

(ص ١٣٢ ج منتخباتی از مکاتيب ط آمريکا)

5 - " آيا انصاف است که کسی بر زبان راند که دين مخالف آئين معارف و علوم است استغفر اللّه من ذلک . عنقريب خواهيد ديد که بهائيان در جميع علوم و فنون سر حلقه دانايان گردند و کوس علم و دانش را در اوج اعلی زنند . مرکز اکتشافات عظيمه شوند و مصدر اختراعات نامتناهی گردند و ليس هذا علی اللّه بعزيز و عليکم البهاء الأبهی ع ع "

(ص ١١٢ج ٢ مکاتيب حضرت عبدالبهاء)

6 - " علم اعظم منقبت عالم انسانيست . علم سبب کشف حقائق است ولی علم بر دو قسم است علوم ماديّه و علوم الهيّه . علوم ماديّه کشف اسرار طبيعت کند علوم الهيّه کشف اسرار حقيقت نمايد . عالم انسانی بايد تحصيل هر دو علم کند اکتفای به يک علم ننمايد . زيرا هيچ پرنده ای به جناح واحد پرواز نکند بايد به دو بال پرواز نمايد يک بال علوم ماديّه و يک بال علوم الهيّه اين علم از عالم طبيعت و آن علم از ماوراء الطّبيعه . اين علم ناسوتی آن علم لاهوتی . مقصود از علم لاهوتی کشف اسرار الهی است ادراک حقائق معنوی است فهم حکمت بالغه الهی است کشف حقيقت اديان رحمانی است و ادراک اساس شريعت اللّه است" (ص ٤ - ٨٣ قسمت دوّم مجموعه خطابات حضرت عبدالبهاء)

7 - " اليوم نشر علوم نافعه و اکتشاف اسرار ماديّه کائنات و ترويج فنون مفيده و تربيت اطفال از اعظم مواهب حضرت ذوالجلال شمرده ميشود " (ص ٤٩ ج ٤ مکاتيب حضرت عبدالبهاء)

8 - " آنچه از مسائل فنيّه و افکار فلاسفه مخالف نصّ صريح کتاب است آن نقص در فنون و علوم است نه در حقائق و معانی مستنبطه از جمال معلوم " (ص ١٠٨ ج ٢ مکاتيب حضرت عبدالبهاء)

حضرت ولی امر الله:

1 - " هر طفلی من دون استثناء بايد از صغير سنّ علم قرائت و کتابت را کاملا تحصيل نمايد و بحسب ميل و رغبت بقدر استعداد و استطاعت خويش در اکتساب علوم عاليه و فنون نافعه و لغات مختلفه و حرف و صنايع موجوده همّت و سعی موفور مبذول نمايد " (ص ٢٣٢ ج ١ توقيعات مبارکه ٢٦ - ١٩٢٢)

2 - " ... در هر قريه و قصبه و بلده ای از کافّه ايالات و ولايات تمهيدات اوّليه از برای تأسيس معاهد علميّه و ادبيّه و دينيّه مجری گردد و اطفال بهائی من دون استثناء مبادی قرائت و کتابت را بياموزند و بآداب و رسوم و شعائر و احکام منصوصه کتاب اللّه مأنوس و آشنا گردند و در علوم و مبادی و فنون عصريّه و اخلاق حميده زکيّه و آداب و شعائر بهائيّه چنان ممتاز از سايرين گردند که عموم طوائف از اسلام و زردشتی و مسيحی و کليمی و طبيعی اطفال خويش را بطيب خاطر و رغبت تمام در آن معاهد عاليه بهائيّه گذارند و بدست مربّيان بهائی سپارند " ( ص ٩ - ١١٨ ج ٢ توقيعات مبارکه - ٣٩- ١٩٢٧)

بیت العدل:

1 – " بر رجال و نساء واجب شده که به کسب و حرفه‌ای اشتغال ورزند . جمال اقدس ابهی می فرمايند : و جعلنا اشتغالکم بها نفس العبادة للّه الحقّ . اهميت روحانی و عملی اين حکم و مسئوليت متقابل فرد و جامعه برای اجرای اين امر در توقيعی که حسب الامر حضرت وليّ امراللّه تحرير يافته چنين بيان گرديده است : راجع به دستور حضرت بهاءاللّه در باره اينکه احبّاء به شغلی از اشغال مشغول شوند، تعاليم مبارک در اين مورد بسيار مؤکّد است ، به خصوص بيان مبارک در کتاب مستطاب اقدس در اين باره صريحا می رساند که نفوس مهمله که تمايل به کار ندارند در بساط نظم بديع الهی محبوب و مقبول نيستند . بر اساس اين حکم محکم ، حضرت بهاءاللّه می فرمايند که تکدّی نه تنها مذموم است بلکه بايد به کلّی از صفحه روزگار محو گردد . کسانی که زمام تشکيلات جامعه را در دست دارند موظّفند وسائلی فراهم کنند تا هر فردی از افراد فرصت يابد و به کسب حرفه و صنعتی نائل شود . و همچنين بايد تدابيری اتّخاذ کنند تا اين استعداد و کاردانی ، هم بخاطر ترويج نفس حرفه و هم به خاطر امرار معاش آن فرد ، به کار رود . بر هر فردی از افراد ، ولو هر قدر دچار موانع و محدوديت باشد ، واجب است به کار و پيشه‌ای اشتغال ورزد ، چون کار ، علی الخصوص وقتی با نيّت خدمت همراه باشد ، به موجب تعاليم حضرت بهاءاللّه نوعی عبادت است . کار نه تنها متضمّن فايده عمومی است ، بلکه بنفسه دارای قدر و منزلتی مخصوص است . زيرا موجب تقرّب ما به درگاه الهی است و سبب می گردد که مقصد الهی را برای حيات خود در اين عالم بهتر ادراک نمائيم . بنا بر اين واضح است ثروتی که از راه ارث به دست آيد هيچ کس را از کار روزانه معاف نمی نمايد . )ترجمه) حضرت عبدالبهاء در يکی از الواح مبارکه می فرمايند : اگر نفسی عاجز باشد يا به فقر شديد افتد و چاره‌ای نتواند اغنياء يا وکلاء بايد چيزی مبلغی در هر ماهی از برای او معيّن کنند تا با او گذران کند ... مقصد از وکلاء وکلای ملّت است که اعضای بيت عدل باشد . ( به يادداشت شماره ١٦٢ در باره تکدّی نيز مراجعه شود .) در مورد اين حکم از بيت العدل اعظم سؤال شده است که آيا علاوه بر شوهر ، همسر او نيز ملزم است که برای امرار معاش به کاری مشغول شود . در جواب چنين توضيح داده‌اند که به موجب امر حضرت بهاءاللّه احبّاء بايد به کاری اشتغال ورزند که نفعش متوجّه خود آن نفوس و سايرين گردد و اداره منزل و تأمين صفای خانواده از کارهای بسيار محترم و پر مسئوليتی است که اهميت اساسی برای جامعه دارد . حضرت وليّ امراللّه در توقيعی که حسب الامر مبارک صادر شده در باره سنّ تقاعد از کار می فرمايند : اين موضوعی است که بيت العدل اعظم بايد در باره آن قراری دهند چون در اين مورد هيچ دستور العملی در کتاب اقدس نازل نشده است . (ترجمه) " (كتاب اقدس – شرح 56)

2 – " کسب علوم و تحصيل صنايع و فنون در آثار مبارکه بر کل فرض گرديده و به اهل بهاء توصيه شده که اهل دانش و هنر را محترم شمارند و از کسب علومی که صرفا به مشاجره و جرّ و بحثهای بيهوده انجامد پرهيز نمايند . حضرت بهاءاللّه در الواح مبارکه اهل بهاء را تشويق فرموده‌اند که به تحصيل علوم و فنون نافعه‌ای اشتغال ورزند که سبب و علّت ترقّی عباد است و نيز آنان را انذار فرموده‌اند که از علومی که به حرف ابتدا شود و به حرف منتهی گردد ، و تحصيلش به مجادله در کلام انجامد احتراز جويند. حضرت وليّ امراللّه در توقيعی که حسب الامر مبارک صادر شده علومی را که از حرف ابتدا و به حرف منتهی گردد به بحث و موشکافی های بی ثمر در مجرّدات و فرضيّات توصيف فرموده‌اند . در توقيعی ديگر می فرمايند که مقصد حضرت بهاءاللّه از چنين علوم در وهله اولی آن گونه رسائل و تفسيرات مربوط به علوم دينی و الهيّات است که بجای آنکه مددی در نيل به حقيقت باشد باری سنگين بر ذهن انسان می نهد " (كتاب اقدس – شرح 110)