سخنی در بارۀ لوح خراسان صادر از قلم حضرت عبدالبهاء
"سخنی در بارۀ لوح خراسان صادر از قلم حضرت عبدالبهاء"
(مِنْ مَکاتیبِ عَبدُالبهآءِ - جلد اوّل - چاپ برزیل - سال ۱۹۸۲ میلادی)
علاءالدین قدس جورابچی
آپریل ۲۰۱۱
![][1]
[
فهرست]
۱_ پیش گفتار
۲_لوح خراسان
۳_ مضمون فارسی لوح خراسان
۴_ توضیحات دربارۀ اشخاص و اقوام و اماکن و اصطلاحات و برخی عبارات و آیات قرآن (به ترتیب حروف الفبا)
۵_ واژه نامۀ لوح خراسان(به ترتیب حروف الفبا)
[
]
" پیش گفتار "
یکی از الواح صادره از قلم معجز شیم حضرت عبدالبهاء به زبان عربی، لوحی است معروف به لوح خراسان در عرف بهائیان، مصدّر به: " هوالله " و با مطلع: " أَیا نَفَحاتِ اللّهِ هُبِّی مُعَطَّرَةً وَ أَیا نَسَمَةَ ٱللّهِ مُرِّیْ مُطَیَّبَةً وَ اقْصِدِیْ وادِیَ الرَّحْمانِ نادِیَ العِرْفانِ بادِیَةَ خُراسانَ ..."( مضمون فارسی: ای نفحات الهی عطر آگین بوزید و ای نسیم خداوندی خوش بو مرور کن و آهنگ صحرای رحمان انجمن عرفان پهن دشت خراسان نما)، که آن حضرت آن را در عکّا، پیش از جلوس بر اریکۀ میثاق و در واپسین ایّام زندگانی حضرت بهاءالله در جهان خاک و به امر و ارادۀ آن حضرت، با زبانی فصیح و بلیغ و کلامی شیوا و شورانگیز، و نثری موزون و شعرآسا خطاب به بهائیان ارض خاء، مینگارند و ارسال میدارند.
در این لوح حضرت عبدالبهاء مراتب مهر و محبّت و درود و تحیّت جمال اقدس ابهی را به احبّای خراسان ابلاغ مینمایند و آنان را به صبر و شکیبایی و استقامت و پایداری و پرهیز از خوف و هراس و بیم به هنگام ظهور و پیدایی رنج و گزند و آسیب در سبیل پروردگار جلیل، تشویق و ترغیب میکنند و با اشاره به شدّت و حدّت دشواریها و ناملایمات جان فرسا، مؤمنان را به لطف و عنایت خداوندگار مطمئن و امیدوار میسازند.
حضرت عبدالبهاء در این لوح از کیفر و مجازات و عاقبت و پایان کار اقوام و احزاب و ملوک و جبّاران ظالم و ستمکار در روزگاران پیشین، سخن میرانند و آن را پند و عبرتی برای خردمندان و اهل بینشِ دوراندیشِ امور، در این دور و زمان به شمار میآورند، و سرانجام، مؤمنان را مژده و بشارت میدهند که بزودی پرده از وجه امر برداشته شود و پرتو آن در سرتاسر جهان بتابد و پرچمهای آیات پروردگار بر فراز کاخ رفیع امرش به اهتزاز در آید.
حضرت عبدالبهاء، پس از آن، در دورۀ میثاق، در یکی از الواح در بارۀ چگونگی نگارش لوح خراسان، چنین میفرمایند:
هوالله
"ای منادی میثاق سفر خراسان را تأخیر و تعویق میندازند. باید در آن سامان چنان آتش فشان گردید که نار محبّت الله شعلهاش به ملأ اعلی رسد. خراسان در ایّام مبارک پر شعله بود و ممتاز از سائر اقالیم و بلدان ولی حال که آفاق پر اشراق است آن اقلیم ساکن و بیصدا و بیندا. لهذا باید همّتی نمود که از دشت و صحرا و کوه و بیداء آن کشور ندای یا بهاءالابهی بلند شود. پیش از صعود جمال قدم روحی لاحبّائه الفداء به عبدالبهاء امر فرمودند که از لسان مبارک تحیّتی و خطابی به خراسان بنگارم. این بود که آن خطاب مرقوم شد که عنوانش این است "أَیا نَفَحاتِ الله مُرِّی مُعَطَّرةً". باری بسیار بکوشید که احبّای خراسان مانند بحر به جوش و خروش آیند و گوی سبقت را در میدان محبّت الله به چوگان همّت بربایند. و علیک التّحیّة و الثّناء. عع "
(منتخباتی از مکاتیب حضرت عبدالبهآء -- جلد پنجم ص ۸۷)
[
لوح خراسان]
هو اللّه
أَیا نَفَحاتِ اللّهِ هُبِّی مُعَطَّرَةً وَ أَیا نَسَمَةَ ٱللّهِ مُرِّیْ مُطَیَّبَةً وَ اقْصِدِیْ وادِیَ الرَّحْمانِ نادِیَ العِرْفانِ بادِیَةَ خُراسانَ وَ أَعْبِقی أَمامَ وُجُوهِ أَحِبَّاءِ ٱللّهِ و أُمَنائِهِ وَ طَیِّبِی مَشامَّ أَوْلِیاءِ ٱللّهِ و أَصْفِیائِهِ الَّذِیْنَ أَضاءَتْ وُجُوهُهُمْ و اکْفَهَرَّتْ نُجُومُهُمْ و رَسَخَتْ أَقْدامُهُمْ و نُشِرَتْ أَعْلامُهُمْ وَ ثَبَتَتْ قُلوبُهُمْ وَ نَبَتَتْ أُصُولُهُمْ وَ فُرُوعُهُمْ وَ انْتَعَشَتْ نفُوسُهُم وَ انْشَرَحَتْ صدُورُهُمْ فی یَوْمِ اللِّقاءِ وَ وَفَوْا بعَهْدِ ٱللّهِ وَ میثاقِهِ فی ذَرِّ البَقاءِ ثُمَّ بَلِّغِی نُزَلاءَ تِلکَ المعاهِدِ وَ الرُّبیٰ تَحِیَّةَ رَبِّکِ الأَعْلی و بَشِّرِیهِمْ بأَیَّامِ ٱللّهِ لعَمْرُ رَبِّی هذِهِ مَوْهِبَةٌ ابْتَغاها مَطالِعُ النُّور وَ مَواقِعُ النُّجُومِ وَ مهابِطُ وَحْی رَبِّکِ العَزِیْزِ القَیُّومِ فی القُرُونِ الأُولی وَ فاضَتْ جُفُونُهُمْ وَ ذَرَفَتْ عیُونُهُمْ وَ عَلَتْ زَفراتُهُمْ و سالَتْ عَبَراتُهُمْ شَوْقاً و تَوقاً إلَیْها فَهَنِیئاً وَ مَرِیْئاً لَکُمْ مِنْ هذِهِ المائِدَةِ النَّازِلَةِ من سَماءِ فَضْلِ رَبِّکُمْ الرحْمَنِ الرَّحِیْمِ. وَ یا رِیْحَ الصَّبا وَ شَمِیْمَ عَرارِ الوَفاءِ امْتَثِلی بِساحَةِ أَحِبَّةٍ اهْتَزَّتْ رِیاضُ قُلُوبِهِمْ بفَیضِ سَحائِبِ مَحَبَّةِ ٱللّهِ وَ أَشْرَقَتْ وُجُوهُهُمْ بِنُورِ مَعْرِفَةِ اللّهِ وَ بَلِّغِی شَوْقِی إلَیْهِمْ و تَشَوُّقی لَهُمْ وَ وَلَعِی بهِمْ وَ صَرِّحِی وَ بَثِّی بِوَلَهِی وَ شَغَفِی وَ هِیامِی بِذِکْرِهِمْ وَ قُولِی عَلَیْکُمْ بَهاءُاللّهِ وَ سلامُهُ وَ تَحِیَّتُهُ و ثَنائُهُ وَفِی وُجُوهِکُمْ نُورُهُ وَ ضِیائُهُ وَ فی قُلوبِکُمْ روحُهُ وَ وَفائُهُ وَ فی صُدُورِکُمْ حُبُّهُ و شِفائُهُ. أَیا أَوْلِیاءَ الرَّحْمنِ رَطِّبُوا أَلْسِنَتَکُمْ بشُکْرِهِ وَ ثَنائِهِ بِما أَیِّدَکُمْ بأَمْرٍ یَهْتِفُ بذِکْرِهِ المَلَأُ الأَعْلی وَ نادَی بهِ مُبَشِّرُ الفَلاحِ فی الزُّبُرِ وَ الأَلْواحِ طوبَی لَکُمْ مِنْ هذِهِ المَوْهِبَةِ العُظْمیٰ بُشْریٰ لَکُمْ مِنْ هذِهِ المِنْحَةِ الکُبْرَی الَّتِی هِیَ فَیْضُ ٱللّهِ الطَّافِحُ وَ نُورُ ٱللّهِ اللَّائِحُ جَعَلَکُمُ ٱللّهُ مَشاعِلَ ذِکْرِهِ وَ مَوَاقِعَ أَسْرارِهِ وَ مَشارِقَ أَنْوارِهِ وَ مَطالِعَ آثارِهِ عَمِیَتْ أَعْیُنٌ لَمْ تُشاهِدْ أَنْوارَ بَهائِهِ وَ ماقَرَّتْ بِمُشاهَدَةِ آیاتِهِ الکُبْری یَومَ ظُهُورِهِ و سَنائِهِ و صَمَّتْ آذانٌ لَمْ تَسْمَعْ نِدائَهُ وَ لَمْ تَتَمَتَّعْ بلَذِیذِ خِطابِهِ وَ خَرَسَتْ أَلْسُنٌ لَمْ تَنْطَلِقْ بذِکْرِهِ وَ ثَنائِهِ وَ خَسِرَتْ أَفْئِدَةٌ لَمْ یَکُنْ لَها نَصِیْبٌ مِنْ حُبِّهِ وَ وَلائِهِ و خابَتْ نَفْسٌ لَمْ تَسْلُکْ فی سَبِیْلِ رضائِهِ وَ لَمْ تَرْتَوِ مِنْ سَلْسَبِیْلِ عِرْفانِهِ وَ یا حَمامَةَ الوَفاءِ خاطِبِی الضُّعَفاءَ أَنَّهُ إذا وَجَدْتُمُ الضَّرَّاءَ اشْتَدَّتْ وَ البَأْساءَ امْتَدَّتْ وَ الأَرْضَ ارْتَجَفَتْ وَ الجِبالَ ارْتَعَدَتْ وَ زَوابِعَ الشَّدائِدِ أَحاطَتْ وَ بُحُورَ البَلایا ماجَتْ وَ أَرْیاحَ الرَّزایا هاجَتْ وَ طَوْفانَ الامتِحانِ أَحاطَ الإمْکانَ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ الجَمِیْلِ فی سَبِیْلِ رَبِّکُمُ الجَلِیْلِ وَ إیَّاکُمْ یا عِبادَ الرَّحْمنِ أَنْ یَعْلُوَ مِنْکُمُ الضَّجِیْجُ إذا اشْتَدَّ أَجِیْجُ نِیْرانِ الافْتِتانِ وَ ارْتَفَعَ زَفیرُها و إِیَّاکُمُ الصَّرِیْخَ وَ العَوِیْلَ فی سَبِیْلِ رَبِّکُمُ الجَلِیْلِ عِنْدَ ما یتلَاطَمُ بَحْرُ البَلاءِ وَ یَتَفاقَمُ أَمْرُه مِنْ ظُلْمِ أَهْلِ الطُّغْیانِ وَ لا تَحْسَبُوهُم بمَفازَةٍ مِنَ العَذابِ وَ لا تَخْشَوْا بَأْسَهُمْ وَ جَمْعَهُمْ وَ قَدْ مَضَتْ قَبْلَهُمُ المَثُلاتُ وَ قَصَّ عَلَیْهِمِ الکِتابُ: جُنْدٌ ما هُنالِکَ مَهْزُومٌ مِنَ الأَحْزابِ. وَ لَقَدْ کانُوا القُرُونُ الأُولیٰ أَشَدَّ قُوَّةً مِنْ هؤُلاءِ وَ أَعْظَمَ أَثاثاً وَ أَقویٰ جُنْداً وَ لَوْ أَنَّکُمْ یا أَغْنامَ ٱللّهِ بَیْنَ بَراثِنِ الضَّواری مِنَ السِّباعِ وَ مَخالِبِ جَوارِحِ البِقاعِ لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ ٱللّهِ سَیَنْکَشِفُ القِناعُ بِإذْنِ ٱللّهِ عَنْ وَجْهِ الأَمْرِ وَ یَسْطَعُ هذَا الشُّعاعُ فی آفاقِ البِلادِ وَ تَعْلُو مَعالِمُ التَّوحِیْدِ وَ تَخْفِقُ أَعْلامُ آیاتِ رَبِّکُمُ المَجِیْدِ عَلَی الصَّرْحِ المَشِیدِ وَ یَتَزَلْزَلُ بُنْیانُ الشُّبُهاتِ وَ یَنْشَقُّ حِجابُ الظُّلُماتِ وَ یَنْفَلِقُ صُبْحُ البَیِّناتِ وَ یُشْرِقُ بِأَنْوارِ الآیاتِ مَلَکُوتُ الأَرضِ و السَّمواتِ وَ تَرَوْنَ أَعْلامَ الأحْزابِ مَنْکُوسَةً وَ رایاتِهِمْ مَعْکُوسَةً وَ الوُجُوهَ مَمْسُوحَةً مَمْسُوخَةً وَ الأَعْیُنَ شاخِصَةً غائِرَةً وَ القُلُوبَ خافِقَةً خاسِرَةً وَ البُیُوتَ خالِیَةً خاوِیَةً وَ الجُسُومَ واهِیَةً بالِیَةً وَ الأَرْواحَ هاوِیَةً فی الهاوِیَةِ لَعَمْرُٱللّهِ إنَّ فِی قَوْمِ نُوحٍ وَ هُودٍ وَ قَوْمِ لُوطٍ وَ ثَمُودَ وَ أَصْحابِ الحِجْرِ وَ الیَهُودِ وَ تَبابِعَةِ سَبا وَ جَبابِرَةِ البَطْحاءِ وَ قیاصِرَةِ الفَیْحاءِ وَ أَکاسِرَةِ الزَّوْراءِ و المُؤْتَفِکاةِ فی القُرُونِ الأُولیٰ لَعِبْرَةً لِأُولِی النُّهیٰ و ذَوِی البَصِیْرَةِ الکاشِفَةِ لِخَواتِمِ الأُمُورِ بِفَواتِحِ الآثارِ قَدِ انْتَثَرَتْ کَواکِبُهُمْ وَ انْعَدَمَتْ مَواکِبُهُمْ وَ اغْبَرَّتْ وجُوهُهُمْ وَ انْطَمَسَتْ نجُومُهُمْ وَ اسْتُأْصِلَ أَرُومُهُمْ وَ اقْتُلِعَ جُرْثُومُهُمْ وَ انْثَلَّتْ عُرُوشُهُمْ وَ انْهَزَمَتْ جُیُوشُهُمْ وَ تَزَلْزَلَتْ أَرْکانُهُمْ وَ انْهَدَمَ بُنْیانُهُمْ وَ أَقْفَرَتْ قُصُورُهُمْ وَ انْکَسَرَتْ ظُهُورُهُمْ وَ خَسَفَتْ قُبُورُهُمْ وَ شاهَتْ وُجُوهُهُمْ وَ اقْشَعَرَّتْ جُلُودُهُمْ وَ انْدَرَسَتْ دِثارُهُمْ وَ انْمَحَتْ آثارُهُمْ فَانْظُرْ إِلیٰ مَدائِنِهِمْ وَ قُراهُمْ بِالبادِیَةِ لَمَّا أَتَی بَأْسُ رَبِّکَ جَعَلَها خامِدَةً هامِدَةً مُؤْتَفِکَةً بائِدَةً لا تَسْمَعُ لَها صَوْتاً وَ لا هَمْساً وَ أَمَّا الَّذِینَ اتَّخَذُوا جِوارَ رَحْمَةِ رَبِّکَ الأَبْهی مَلْجَأً وَ مَلاذاً وَ مَأْوَیً وَ مَعاذاً هُمْ طُیُورٌ اتَّخَذُوا أَفْنانَ سِدْرَةِ المُنْتَهی مَطاراً وَ أَوْکاراً فمَکَّنَهُمُ اللّهُ فِی الأَرْضِ وَ جَعَلَهُمْ أَئِمَّةً أَخْیاراً وَ أَشْهَرَ لَهُمْ آثاراً وَ أَضَاءَ لَهُمْ مَناراً وَ أَتی بِهِمْ مِنْ أُفُقِ التَّوْحِیْدِ یَلُوحُ وُجُوهُهُمْ أَنْواراً ع ع. (مِنْ مَکاتیبِ عَبدُالبهآءِ - جلد اوّل - چاپ برزیل - سال ۱۹۸۲ میلادی)
[
مضمون فارسی" لوح خراسان"]
"هوالله"
ای نفحات الهی، عطر آگین، آهنگ پهندشت خراسان نمائید و مشام یاران و دوستان یزدان را خوشبو و معطّر سازید، آنان که به هنگام ظهور جمال موعود، رویهاشان روشن شد و قدمهاشان ثابت و پابرجا بود و روح و روان شان حیات و زندگانی تازه یافت و دلهاشان خرم و شادمان گردید و به عهد و میثاق ازلی خداوندی، وفا کردند. زان پس، درود و سلام پروردگار بزرگ را به ساکنان آن سامان برسانید و آنان را به آمدن روز خدا مژده دهید. سوگند به پروردگار، این فضل و موهبتی است که پیامبران آن را، در روزگاران پیشین، آرزو همی کردند و از شوق و اشتیاق آن آواز از دلهاشان برآمد و سرشک از چشمانشان ریزان گردید. پس، نوش و گوارا باد بر شما، این مائدۀ نازله از آسمان فضل و عنایت پروردگار بخشنده و مهربان.
و ای باد صبا، به سرای احبّایی که گلستان دلهاشان از ریزش ابرهای مهر و محبّت خداوندی به شور و اهتزاز در آمده و رویهاشان به پرتو عرفان الهی روشن و منیر گشته، روی آر و مراتب شوق و اشتیاق مرا به آنان برسان و آشکارا اعلام نما و بگو: بر شما باد درود و سلام حضرت بهاءالله و ثنا و ستایش او و در رویهاتان پرتو و روشنی او و در قلوبتان مهربانی و وفای او و در سینههاتان مهر و خشنودی او.
ای یاران و یاوران ایزد مهربان، زبان را به سپاس و ستایش او تر و تازه سازید که شما را به عرفان و شناسایی امری مؤیّد فرمود که ملأ اعلی به یاد آن از شادی و سرور فریاد و فغان برمیکشند و مبشّر رستگاری و فلاح (حضرت باب) در کتب و الواح دربارۀ آن بانگ و آواز بر آورده است. خوشا برای شما، این موهبت بزرگ، مژده باد بر شما، این بخشش والا که فیض لبریز ایزدی و پرتو روشن و درخشندۀ یزدانی است که خداوند بواسطۀ آن شما را مشعلهای ذکرش و گنجینه های اسرارش و مشارق انوارش و مطالع آثارش گردانیده است.
کور و نابینا بود چشمهایی که انوار شکوه و جلال او را ندید و به دیدار آیات و نشانههای ارجمندش در یوم ظهور و پیدایشش، روشن نگردید. و کر و ناشنوا بود گوشهایی که ندای او را نشنید و از حلاوت و شیرینی گفتارش، برخوردار نگردید. و لال و گنگ بود زبانهایی که به ذکر و ثنای او گویا نشد. و آسیب و زیان دید دلهایی که از مهر و محبّت او بهره و نصیب نبرد. و ناکام و نومید گردید کسی که در راه رضا و خشنودی او رهرو نشد و از سر چشمۀ عرفان و شناسایی او آب نیاشامید.
ای کبوتر وفا، ناتوانان را مخاطب ساز و بگو: هر گاه آسیب و گزند سخت و توان فرسا شد و تند باد ظلم و ستم احاطه کرد و دریای بلایا به موج آمد و طوفان آزمایش و امتحان جانکاه همه جا را فراگرفت، بر شماست که در سبیل پروردگار جلیل، به تمام و کمال صبر و شکیب پیشه کنید. و ای بندگان یزدان مهربان، چنان چه شرارۀ آتش افتتان رو به شدّت گذارد و بانگ آن بلند گردد، مبادا ناله و آه از شما برآید. و اگر در سبیل پروردگار ، دریای رنج و بلا متلاطم و موّاج شود و آیین یزدان از ظلم و ستم اهل طغیان دچار دشواری و بحران گردد، مبادا فریاد و فغان از شما برخیزد و آنان را رسته از عذاب و جسته از کیفر و مجازات پندارید و از قوّت و نیرومندی و جمعیّت و انبوهی آنان ترس و بیمی به خود راه دهید.
ای اغنام الهی، هر چند شما در چنگال مردمانی همانند جانوران درنده و وحشی و پرندگان شکاری در اطراف و اکناف در بند و گرفتارید، امّا هیچگاه از لطف و رحمت خداوندگار مأیوس و نومید نشوید. زیرا بزودی به خواست و اجازۀ او، پرده از وجه امر برداشته شود و پرتو آن در سرتاسر جهان بتابد و پرچمهای آیات پروردگار بزرگ بر فراز کاخ رفیع امرش به اهتزاز در آید و بنیان شبهات و تیرگیها متزلزل گردد و پردۀ ظلمات و تاریکیها شکافته شود و صبح بیّنات بدمد و ملکوت زمین و آسمان با انوار آیات بدرخشد. سوگند به خداوند، آن چه بر سر قوم نوح و هود و قوم لوط و ثمود و اصحاب حِجْر و قوم یهود و ملوک سَبا و بزرگان قدرتمند بَطْحاء و قیاصرۀ فَیْحاء و أَکاسرۀ زَوْراء و شهرهای زیر و زبر گردیدۀ قوم لوط، در قرنهای پیشینه وارد آمده، همه و همه براستی، پند و عبرتی است برای خردمندان و اهل بینشِ دوراندیشِ امور در فرجام، با دیدن آثار و نشانههای آن، در آغاز.
آری، اورنگ هاشان واژگونه شد و لشکرهاشان تار و مار گردید و بنیادشان خراب و ویران شد و کاخ هاشان متروکه و تهی از سکنه گردید و آثار و نشانه هاشان نیست و نابود شد، بگونه ای که دیگر بانگ و آوازی از آنان نشنوی.
و امّا، آنان که در این زمان، جوار رحمت پروردگار بزرگ را ملجأ و ملاذ و مأمن و پناه برگزیدهاند، پرندگانی هستند که شاخسارهای سدرۀ منتهی (مظهر ظهور الهی، حضرت بهاءالله)، را پریدنگاه و لانه و آشیان برگرفتهاند و خداوند به آنان قدرت و توانایی بخشیده و آنان را راهنمایانی نیکو و خیرخواه گردانیده و برای شان آثار و نشانههایی را آشکار و نمودار ساخته و فانوس و چراغی را روشن و فروزان کرده و از افق توحید، انواری را به آنان ارزانی داشته که رویهاشان از آن، درخشنده و تابان است.
[
"توضیحات دربارۀ اشخاص و اقوام و اماکن و اصطلاحات و برخی عبارات و آیات قرآن" (به ترتیب حروف الفبا)]
(۱) - "أَصحاب الحِجْر "
(۲) - "أَکاسِرَة الزّوراء "
(۳) - "المُؤْتَفِکاة فِی القُرون الأُولیٰ "
(۴) - "أَیا نَفَحاتِ الله... طَیِّبی مشامَّ أَولیاءِ الله وَ أَصفیائِه الَّذینَ... انْشَرَحَتْ صُدورُهُمْ فِی یَومِ اللِّقاءِ وَ وَفَوا بِعَهدِالله وَ میثاقِه فِی ذَرِّ البَقاء"
(۵) - "تَبابِعة سَبا "
(۶) - "جَبابِرَة البَطْحاء "
(۷) - " جُنْدٌ ما هُنالِکَ مَهْزومٌ مِنَ الأَحزاب "
(۸) - "قوم ثَمود "
(۹) - "قوم لوط "
(۱۰) - "قوم نوح"
(۱۱) - "قوم هود "
(۱۲) - "قوم یهود "
(۱۳) - "قَیاصِرَة الفَیْحاء "
(۱۴) - "لَعَمْرُالله إِنَّ فی قَوم نُوحٍ و هودٍ وَ قَومِ لوطٍ وَ ... فی القرونِ الأُولیٰ لَعِبْرَةً لِأُولِی النُّهیٰ وَ ذَوِی البَصِیْرةِ الکاشِفَةِ لِخَواتِمِ الأُمورِ بِفَواتِحِ الآثار"
(۱۵) - "وَ أَمَّا الَّذینَ اتَّخَذوا جِوارَ رَحْمَةِ رَبِّکَ الأَبهی... مَأْوَیً وَ مَعاذاً هُمْ طُیُورٌ اتَّخَذوا أَفنانَ سِدْرَةِ المُنْتَهیٰ مَطاراً وَ أَوکاراً"
(۱۶) - "وَ قَدْ مَضَتْ قَبْلَهُمُ المَثُلاتُ"
(۱۷) - "وَ لا تَحْسَبوهُم بِمَفازةٍ مِنَ العَذاب"
(۱۸) - "وَ لَوْ أَنَّکُمْ یا أَغْنامَ الله بَیْنَ بَراثِنِ الضَّوارِی مِنَ السِّباع وَ مَخالِبِ جَوارِحِ البِقاع لاتَیْئَسوا مِن رَوْحِ الله"
(۱۹) - "وَ یا رِیْحَ الصَّبا وَ شَمِیْمَ عَرارِ الوَفاءِ امْتَثِلی بِساحَةِ أَحِبَّةٍ اهْتَزَّتْ رِیاضُ قُلُوبِهِمْ بفَیضِ سَحائِبِ مَحَبَّةِ ٱللّهِ وَ أَشْرَقَتْ وُجُوهُهُمْ بِنُورِ مَعْرِفَةِ اللّهِ وَ بَلِّغِی شَوْقِی إلَیْهِمْ و تَشَوُّقی لَهُمْ وَ وَلَعِی بهِمْ وَ صَرِّحِی وَ بَثِّی بِوَلَهِی وَ شَغَفِی وَ هِیامِی بِذِکْرِهِمْ وَ قُولِی عَلَیْکُمْ بَهاءُاللّهِ وَ سلامُهُ وَ تَحِیَّتُهُ و ثَنائُهُ وَ فِی وُجُوهِکُمْ نُورُهُ وَ ضِیائُهُ وَ فی قُلوبِکُمْ روحُهُ وَ وَفائُهُ وَ فی صُدُورِکُمْ حُبُّهُ و شِفائُهُ..."
[
]{dir="rtl"} (۱) "أَصْحابُ الحِجْر" )یا( اصحاب حِجْر = مراد، همان قوم ثمود یعنی قوم صالح پیامبر است که در سرزمینی بنام حِجْر که بین شام و حجاز در شمال غربی جزیرةالعرب واقع بوده، میزیستهاند. به موضوع "قوم ثمود" چنآن که از پیش گذشت، رجوع شود.
در قرآن سورۀ حِجْر آیۀ ۸۰ تا ۸۴ چنین آمده است: "وَ لَقَدْ کَذَّبَ أَصْحابُ الحِجْرِ المُرْسَلِیْنَ. وَ ءَاتَیْنٰهُمْ ءَایٰتِنا فکانوا عَنْها مُعرضِینَ. و کانوا یَنْحِتونَ مِنَ الجِبالِ بُیوتاً ءَامِنِیْنَ. فَأَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ مُصْبِحِینَ. فَما أَغْنیٰ عَنْهُمْ ما کانوا یَکْسِبونَ" -- یعنی: و براستی که "اهل حِجْر" پیامبران را دروغزن شمردند. و معجزات خود را به آنان بخشیدیم ولی از آنها رویگردان بودند. و از کوهها خانههایی برای خود میتراشیدند و در امان بودند. آنگاه بامدادان بانگ مرگبار آنان را فرو گرفت. و دستاوردشان(عذاب الهی را) از آنان باز نداشت (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدّین خرّمشاهی).
(۲) ‹أَکاسِرَة الزَّوراء› = أکاسرة در لغت عرب جمع کلمۀ کِسریٰ یا کَسریٰ (در تداول فارسی زبانان)، معرّب کلمۀ "خسرو"، لقب پادشاهان ساسانی است.
"خسرو" به معنی: پادشاه -- پادشاه بزرگ -- هر پادشاه صاحب شوکت و دارندۀ کشوری پهناور و فراخ مُلک.
زَوراء -- در لغت مؤنث کلمۀ أَزْوَر است یعنی: شیب دار -- مایل -- کج -- خمیده -- چشم چپ -- دوبین - زَوراء: نامی است برای بغداد.
اَکاسرۀ زَوراء = مراد: شاهنشاهان ساسانی است. توضیح آن که تیسفون یا طیسفون در نزدیکی بغداد در ساحل شرقی رودخانۀ دجله، پایتخت شاهنشاهی ساسانی بوده است و شهر عمدۀ مجموعه شهرهایی بوده در نزدیکی بغداد در شرق و غرب رودخانۀ دجله که تعداد آن هفت بوده و در زبان عربی " مدائن سبعه" نامیده میشده و برای آسانی بعداً کلمۀ "سبعه" حذف گردیده و فقط "مدائن" گفته میشده است. (مفرد آن: مدینه یعنی: شهر).
ایوان مدائن یا ایوان کسری و قصر کسری در یکی از شهرهای کوچک این مجموعه بنام "اَسْپانْبَر" در ساحل غربی رودخانۀ دجله واقع بوده که هنوز خرابههای آن موجود است. طاق کسری یا ایوان کسری یا ایوان مدائن در زمان خسرو انوشیروان ساخته شده است. گفته اند که ساختمان این ایوان در عهد شاهپور ذوالاکتاف آغاز شده و در عهد انوشیروان به انجام رسیده است. مدائن در سال چهاردهم هجری در زمان عمر خلیفۀ دوم اسلام، به تصرّف اعراب درآمد.
از سوی دیگر، شاید هم، مراد حضرت عبدالبهاء از عنوان "اکاسرۀ زوراء" در لوح خراسان، بطور عموم، همۀ پادشاهان و فرمانروایانی بوده اند که در بغداد حکمرانی و سلطنت کرده اند که عبارتند از: خلفای سلسلۀ بنی عبّاس یا عبّاسیان که پس از انقراض سلسلۀ اُموی یا بنی اُمیّه به دست ابوالعبّاس سفّاح مؤسّس سلسلۀ نامبرده در سال ۱۳۲ هـ. ق. (۷۵۰ م.)، پایتخت جهان اسلام از دمشق در شام، ابتدا به شهر کوفه و سپس به بغداد، منتقل گردید. سلسلۀ عبّاسیان هم در سال ۶۵۰ هـ. ق. (۱۲۵۸ م.)، پس از پنج قرن، در زمان المُسْتَعْصِم، سی و هفتمین و آخرین خلیفۀ عبّاسی به دست هلاکوخان مغول منقرض گردید. از سال ۶۵۶ هـ. ق. (۱۲۵۸ م.) تا ۹۱۴ هـ. ق. (۱۵۰۸ م.) سلسلههای گوناگونی از طایفۀ مغولان در بغداد حکمرانی کردند. و از سال ۹۱۴ هـ. ق. (۱۵۰۸ م.) تا سال ۱۴۰۹ هـ. ق. (۱۶۳۸ م.)، بغداد مایهء دوگانگی و اختلاف و جنگ و جدال میان صفویان و عثمانیان بر سر تسلّط و تصرّف آن، بود که در عرف تاریخ به دورهء فترت و انتقال نامیده شده است. از این تاریخ تا جنگ جهانی اول (۱۸-۱۹۱۴ م.) ولایت عراق جزو امپراتوری عثمانی و بغداد والی نشین آن ولایت گردید.
باری، در این جا ابیاتی چند از قصیدۀ غرّای خاقانی شاعر و سخن سرای نامی ایران در قرن ششم هجری قمری را که زیر عنوان "قصیدۀ مدائن" سروده است ، بازگو میکنیم.
+--------------------------------------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+ | ایــــــــــــــــوان مــــــدائــــــــــن را آئیـــنـــۀ عـــــــــبــــرت دان {dir="rtl"} | "هــــــان ای دل عبرت بین، از دیده نظر کنهان {dir="rtl"} | | | | | وز دیــــــده دوم دجــــــله بــــر خــــــاک مـــــدائن ران {dir="rtl"} | یــــک ره زلب دجــــله منــــــزل بــــه مدائــــن کـــن {dir="rtl"} | | | | | کـــــز گــــــرمــــــی خــــونــــابش آتش چکد از مژگان... {dir="rtl"} | خود دجله چنان گرید صد دجلۀ خون گویی {dir="rtl"} | | | | | پنــــــد ســـــــر دنـــــــدانـــــــــه بــــــشــــــنــــو ز بـــــن دنــــــــــدان {dir="rtl"} | دندانـــــۀ هــــر قصری پـــنــــــــدی دهـــدت نـــونــــو {dir="rtl"} | | | | | گامی دو سه بر ما نه و اشکی دو سه هم بفشان {dir="rtl"} | گوید که تو از خاکی ما خاک توایم اکنــــون {dir="rtl"} | | | | | بــــــــر قـصـــــر ستــــــمکاران گوئی چه رسد خِذلان {dir="rtl"} | مـــــا بـــــارگــــه دادیــــم، ایــــن رفــــت ستم بر ما {dir="rtl"} | | | | | خـــــــــاک در او بـــــــودی دیـــــــــوار نـــــــگارستــــــــــــــان... {dir="rtl"} | این هست همان ایوان کز نقـــــش رخ مردم {dir="rtl"} | | | | | زیـــــشان شـــــکم خـــــــاک است آبستن جاویدان... {dir="rtl"} | گفتی که کجا رفتنــــد آن تــــاجـــوران اینـــک {dir="rtl"} | | | | | تــــــا از در تــــــو زان پـــــس، دریــــــوزه کنــــد خاقان"... {dir="rtl"} | خاقانی ، از این درگــــه دریـــــوزۀ عبرت کن {dir="rtl"} | +========================================================================================================+==========================================================================+ +--------------------------------------------------------------------------------------------------------+--------------------------------------------------------------------------+
(۳) ‹المُؤْتَفِکاة فِی القُرون الأُولی› = مراد: به ویژه، شهرهای قوم لوط است که به روایت تورات در سِفْر پیدایش به آتش آسمانی و صاعقه بسوختند و به روایت اسلامی، در اثر زلزلۀ شدید و هولناک زیر و زبر و سرنگون گردیده به قعر زمین فرو رفتند (که شرح آن در توضیح شمارهء (۹) زیر عنوان: "قوم لوط" نوشته شده است( و نیز بطور عموم شاید مراد: شهرهایی است که در گذشتۀ قرون و اعصار، زمانی معمور و آبادان بوده و سپس خراب و ویران گردیده است.
(۴) "أَیا نَفَحاتِ الله... طَیِّبی مَشامَّ أَولیاءِ الله و أَصفیائِه الَّذینَ...انْشَرَحَتْ صُدورُهُمْ فی یَومِ اللّقاء وَ وَفوا بعَهدِالله و میثاقِه فی ذَرِّ البقاء" = مضمون فارسی: ای نفحات الهی،... مشام یاران و دوستان یزدان راخوشبو و معطر سازید، آنان که به هنگام ظهور جمال موعود... دلهاشان خرم و شادمان گردید و به عهد و میثاق ازلی خداوندی (عهد و میثاق الهی در ذرّ بقا) وفا کردند.
"عالم ذَرّ، عالم أَلَسْت و ذَرّ بقا":
"ذَرّ" و واحد آن "ذرّه" یعنی: جزء ریز و کوچک -- جزء ریز و خرد از گرد و غبار -- مورچه و جمع آن: ذرّات است.
کلمۀ "ذرّ" و "عالم ذرّ" از قرآن گرفته شده و آن را " عالم ألست" نیز گفته اند. در سورۀ أعراف آیۀ ۱۷۲ چنین آمده است: "وَ إذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنّْ بَنِی ءَادَمَ مِنْ ظُهورهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ، قالوا بَلیٰ شَهِدْنا أَنْ تَقولوا یَومَ القِیٰمَةِ إِنّا کُنّا عَنْ هذا غافِلین، - یعنی: و چون پروردگارت زاد و رود بنی آدم را از پشتهای ایشان بر گرفت، و آنان را بر خودشان گواه گرفت (و پرسید)، آیا پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا، شهادت میدهیم، تا روز قیامت نگویید، ما از این (حقیقت) بیخبر بودیم.
"ذَرّات أَلَست" ظاهراً ناظر است بر روایاتی که در بیان و توضیح عالم ذرّ (عالم ألست) رسیده است. مضمون کلّی و زبدۀ بیان این روایات این است: خداوند پیش از آن که نسل آدم به عرصۀ ظهور رسد در جهانی به نام "عالم ذرّ" نطفۀ حضرت آدم را به صورت ذرّاتی بیشمار تجزیه کرد و آنگاه هر یک از آن ذرّات را بصورت انسانی کامل عیار بیافرید و به همۀ آنان جان و خون بخشید و سپس از آنان بر مقام ربوبیّت خود اقرار گرفت. و بعد از اخذ اقرار دوباره آنان را به صُلب آدم برگردانید." (شرح جامع مثنوی معنوی_ تألیف :کریم زمانی -- دفتر سوم ص ۱۱۵۷)
"أَلَسْتُ در عربی، فعل استفهام اقراری است. لفظاً یعنی: آیا من نیستم؟! و جوابش از طرف مخاطب این است که: آری، تو هستی. همزۀ ابتدای آن برای استفهام است. و لَسْتُ ، متکلّم وحده از فعل ناقصۀ لَیسَ ساخته شده است. ولی در تلفّظ فارسی تای آن را به صورت ساکن میخوانند. این لفظ اشارت است به آیۀ ۱۷۲ سورۀ أَعْراف:... أَلَسْتُ بِرَبِّکُم ؟ قالُوا: بَلیٰ شَهِدْنا... -- آیا من پروردگار شما نیستم؟ آدمیزادگان گفتند: آری، ما گواهی میدهیم که تو پروردگار ما هستی..."
مفسّران قرآن کریم در تفسیر این آیه، مسألۀ پیمان ازلی و میثاق فطری آدمیان را مطرح کردهاند. بدین معنی که همۀ آدمیان در عالمی به نام اَلَست یا عالم ذرّ بر یگانگی و پروردگاری حق تعالی گواهی دادهاند و عهد خود را بر این اصل با خدای خود بستهاند."
(شرح جامع مثنوی معنوی -- کریم زمانی -- دفتر اول ص ۴۱۱ به نقل از "الکشّاف فی تفسیر القرآن"، از آثار معروف زمخشری، استاد تفسیر و حدیث و نحو و لغت و امام عصر خود در قرن پنجم و ششم هجری قمری)
حضرت عبدالبهاء در لوح به اعزاز امةالله هاجر، در پاسخ به پرسش او از "عالم ذرّ" چنین میفرمایند:" یا امةالله نامۀ شما رسید مضمون معلوم گردید جواب مختصر مرقوم میگردد. عالم ذرّ که گفته میشود حقایق و تعیّنات و تشخّصات و استعداد و قابلیّات انسان در مرآت علم الهی است. چون قابلیّات و استعدادات مختلف است هر یک اقتضایی دارد. آن اقتضا عبارت از قبول و استدعاست" (مائدۀ آسمانی -- جلد دوم ص ۳۰)
حضرت باب در کتاب بیان فارسی باب هشتم از واحد دوم در بارهء "عالم ذرّ" چنین میفرمایند: "و اگر نفسى گويد كه ما نشناختيم او را در اوّل ظهور جواب گفته ميشود كه در نزد كلّ محقّق است كه او است أَوَّلُ مَن أَجابَ فِى الذَّرِّ حِينَ ما قالَ اللّهُ لَهُ أَلَسْتُ بِرَبِّکَ قالَ بَلى سُبْحانَكَ أَن لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ إِنَّكَ أَنْتَ رَبُّ العالَمِين و اگر گويند كه ظهور اللّه را ندانستيم قرآن كه كتاب اللّه بود و كلّ ميگويند امروز كه كتاب اللّه هست در نزد كلّ بود و همين
باری، چنین استنباط میگردد که مقصود حضرت عبدالبهاء در لوح خراسان، از عهد و میثاق خداوندی در ذرّ بقا که احبّای الهی و امنای او بدان وفا کردند، همان عهد و میثاق ازلی است که خداوند در عالم هر یک از ظهورات و کتب مقدّسۀ پیشین نیز، برای پذیرش و قبول ظهور حضرت بهاءالله به عنوان قائم مقام او در عالم امر و خلق، از آدمیان گرفته است.
در این باره حضرت بهاءالله در یکی از الواح چنین میفرمایند: "هذا لَهُوَ الَّذی قَدْ أَخَذَ نُقطةُ البیان عَهْدَهُ فی ذَرّالبَیان وَ محمّد رَسولُ الله فِی ذَرّ الفرقان وَ الرُّوح فِی ذَرّ الانجیل وَ الکلیمُ فِی ذَرّ التّوریٰة وَ الخَلیلُ فِی ذَرّ الأَمر إنْ أَنْتُمْ مِنَ العالِمینَ " (مأخذ: توقیع قرن حضرت ولیّ امرالله خطاب به احبّای شرق -- چاپ مؤسّسۀ ملی مطبوعات امری -- سنۀ ۱۲۳ بدیع ص ۳۰)
مضمون فارسی: این همان کسی است که نقطۀ بیان، باب الله الاعظم در ذرّ بیان و محمّد، رسول الله در ذرّ قرآن و مسیح، روح الله در ذرّ انجیل و موسی، کلیم الله در ذرّ تورات و ابراهیم، خلیل الله در ذرّ امر، برای ایمان به او، از مردمان عهد و پیمان گرفته اند. اگر شما از دانایان باشید.
(۵) ‹تَبابِعَة سَبا› = در لغت نامۀ دهخدا در این باره چنین آمده است: " تُبَّع (ج: تَبابِعَه) -- یکی از ملوک یمن... لقب پادشاه یمن... لقب عام ملوک یمن... ملوک تُبَّع، ملوک یمن که به غلبۀ حبشیان بر آنان منقرض شدند و آنان بنا به روایت عرب نوزده تن بودند و چون نام چند تن از آنان تُبَّع بوده، این سلسله را تبابعه نامند. پادشاهان سلسلۀ حِمْیَریان یمن را تُبَّع میگفتند چنان که پادشاهان ایران را کسری )مُعَرَّب خسرو فارسی( و روم را قیصر (مُعَرّب سزار) و ترک را خاقان و حبشه را نَجاشی... "
و هم چنین... "حِمْیَریان: نام سلسله ای است که پیش از اسلام در یمن حکمرانی داشتند و بزرگترین و متمدنترین دولت عربی را بوجود آوردند. این سلسله در زمان جاهلیّت ظهور کرد... "
در کتاب " المنجد " در این زمینه چنین مینویسد (ترجمه): " آخرین پادشاه سلسلۀ حِمْیَریان یا تبابعۀ یمن بنام ذو نُواس به آزار و اذیّت مسیحیان آن دیار پرداخت و نجاشی پادشاه حبشه با فرستادن سرباز، یمن را در قرن ششم میلادی تسخیر کرد و حکومت حبشیان سالیانی چند تا ظهور اسلام ادامه داشت. "توضیح آن که "حِمْیَر " نام قومی است که در زمان قدیم در سرزمین یمن میزیستهاند."
در قرآن سورۀ دخان آیۀ ۳۷ چنین آمده است: "أَهُمْ خَیْرٌ أَمْ قوْمُ تُبَّع وَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ أَهْلَکْناهُم إِنَّهُمْ کانوا مُجْرِمینَ" یعنی: آیا ایشان بهتر بودند یا قوم تُبَّع و پیشینیان آنان که نابودشان کردیم، چرا که آنان گناهکار بودند. (ترجمهء قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
توضیح آن که در این آیه مراد از "ایشان" بزرگان قوم قریش بودند که با پیغمبر اسلام، با زبان و بازو مجادله و ستیز میکردند. و هم چنین مقصود از پیشینیان قوم تُبَّع، از جمله فرعون مصر و هواداران اوست در زمان ظهور حضرت موسی.
(۶) ‹جَبابِرَة البَطحاء› = جَبابِرَة (مفرد آن: جبّار: قاهر -- ستمگر -- قادر -- توانا -- مسلّط -- مغرور -- متکبر -- پادشاه یا حاکم مستبد.(
بَطْحاء: لقبی است برای مکّه -- در لغت: بستر فراخ رودخانه که انباشته از شنهای نرم باشد -- زمین هموار -- هامون -- زمین پهناور و سیل گاه از ریگ و سنگریزه.
جَبابِرَة البَطْحاء -- مراد: بزرگان قدرتمند مکه بهنگام ظهور حضرت محمّد است که با تمام قدرت و قوّت در دشمنی و ستیز و آزار و
اذیّت آن حضرت و پیروانش قیام و اقدام کردند. تا آن که سرانجام در سال سیزدهم بعثت (سه سال پنهانی و ده سال آشکارا)، که بعداً در زمان عمر خلیفهء دوم از خلفای راشدین، مبدأ تاریخ هجری قمری گردید، پیامبر اسلام بناچار بخاطر توطئۀ قتلش از سوی بزرگان قوم قریش، شبانه همراه با ابوبکر، از مکه به یثرب که بعداً مدینه نامیده گشت، هجرت نمود.
(۷) "جُنْدٌ ما هُنالِکَ مَهْزومٌ مِنَ الأَحزاب" = (سورۀ ص آیۀ ۱۱) -- یعنی: همانا این سپاهی که از گروههای هم دست و هم پیمان تشکیل شده ، مغلوب و شکست خوردنی است.
هُنا: در این جا ضمیر اشاره است به نزدیک.
هُنالِکَ (یا) هُناکَ: آن جا -- در آن جا -- در آن جا هست -- و اسم اشاره است برای مکان دور و مرکب است از: هُنا + کَ خطاب + لام برای افادۀ بُعدِ مکان - مَهْزوم: شکست خورده -- شکست داده شده -- درهم شکسته -- مغلوب - هَزَمَ یَهْزِمُ هَزْماً: شکست دادن دشمن -- درهم شکستن دشمن -- از پا درآوردن -- مغلوب کردن -- تار و مار ساختن - )هَزیمت: گریز به هنگام شکست -- گریز -- فرار -- شکست در مقابل: فتح و پیروزی و ظفر) - جُنْد: سرباز -- سپاهی -- سپاه (ج: جُنود) و جُنْدیّ (ج: جُنود): سرباز -- سپاهی
(۸) ‹قوم ثمود› = مراد قومی است که صالح، پیامبر آنان بود.
حضرت بهاءالله در بارۀ او در کتاب ایقان چنین میفرماید: " و بعد (از هود) هیکل صالحی از رضوان غیبی معنوی قدم بیرون نهاد و عباد را به شریعۀ قرب باقیه دعوت نمود و صد سنه اَوْ اَزْیَد امر به اوامر الهی و نهی از مناهی میفرمود ثمری نبخشید و اثری ظاهر نیامد. و چند مرتبه غیبت اختیار فرمود. با آن که آن جمال ازلی ناس را جز به مدینۀ احدیّه دعوت نمینمود... و هیچ فایده نبخشید تا آن که به صیحه ای جمیع به نار راجع شدند. " (چاپ آلمان -- ص ٥ و ٦)
در قرآن دربارۀ قوم ثمود و صالح پیامبر، در سورههای گوناگون از جمله سورۀ أَعراف و سورۀ هود و سورۀ شعراء و در کتابهای تفاسیر اسلامی از شیعه و سنّی، بطور مبسوط و مفصّل، سخن به میان آمده که کوتاه شدۀ آن، به نوشتۀ جناب اشراق خاوری در کتاب قاموس ایقان، این است: قوم ثمود بُت میپرستیدند. خداوند صالح را برای دعوت آنان فرستاد. ولی آن مردم عَنود انکار کردند و بالاخره طلب معجزه نمودند که از میان سنگ خداوند شتری خارج کند، خداوند شتر را از سنگ خارج کرد و آن شتر مدتها در بین قوم بود که از شیر او مینوشیدند. و بر سر آب چشمه که شتر مینوشید قوم صالح اعتراض کردند و بالاخره خداوند فرمود که آب چشمه یک روز مخصوص قوم باشد و روز دیگر مال شتر باشد. ولی پس از مدتی به درخواست قوم، آن شتر را خداوند بچهای عطا فرمود. و بالاخره قوم عنود شتر را پی کردند و کشتند و کرّهء شتر سر به بیابان نهاد و از انظار مخفی شد و خداوند صیحهای از آسمان فرستاد و ثمود از آن صیحه به هلاکت رسیدند و فقط صالح و پیروانش محفوظ ماندند." (جلد چهارم ص ۱۸۰۵ و ۱۸۰۶)
در لغت نامۀ دهخدا زیر لغت "ثمود" و هم چنین بر پایۀ آیات ۱۴۱ تا ۱۵۸ سورۀ شعراء و آیات ۶۱ تا ۶۸ سورۀ هود، چنین آمده است: "ثمود نام یکی از قبایل قدیم عرب. مسکن این قبیله در موصل میان حجاز و شام بوده... و بت پرستیدندی. و خدای تعالی صالح پیغامبر را بدانان فرستاد و او مردمان را به خدا خواند و به اعجاز شتری ماده از تخته سنگی برآورد. قوم ثمود در عبادت بُتان اصرار ورزیدند و در آخر آن شتر ماده را پیکردند. و در این وقت عذاب صیحه بر ایشان فرود آمد و آن آوازی بود سخت مُدهش از جانب آسمان که دلهای آنان در سینهها ببرید و بمردند".
در قرآن سورۀ هود آیۀ ۶۷ چنین آمده است: "وَ أَخَذَ الَّذینَ ظَلَمُوا الصَّیْحَةُ فَأَصْبَحوا فی دیارهِمْ جاثِمِیْنَ" -- یعنی: و ستم پیشگان (مشرک) را بانگ مرگبار فرو گرفت، و در خانه و کاشانه شان از پا درآمدند. (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
ناگفته نماند که در تورات و انجیل دربارۀ صالح پیامبر و قوم ثمود سخنی گفته نشده است.
حضرت عبدالبهاء در بارۀ قوم ثمود و صالح پیامبر و ناقۀ (شتر ماده) او در یکی از الواح چنین میفرماید: " ناقۀ صالح در آثار مبارک اشاره است که نفس مقدّس صالح بود. و از این معانی که پستان رحمانی آن وجود مبارک است رزق روحانی و لبن رحمانی نازل. امّا نفوس خبیثه آن ناقۀ الهیّه را پی نمودند و انکار کردند و تکذیب نمودند و به عذاب الیم حرمان و کفران و طغیان گرفتار شده به هلاکت ابدی افتادند. و امّا آن چشمه، چشمۀ حیات این جهان بود و ‹مِنَ الماءِ کُلُّ شَیْءٍ حَیٍّ.›)قرآن - سورهء انبیاء - آیهء (٣٠ آن قوم عنود خواستند که زندگی این جهان فانی بتمامه شایان ایشان باشد. لهذا به انکار و استکبار و اذیّت و اضطهاد قیام کردند و آن ناقۀ الهی را پی نمودند. و چون آن ناقۀ الهی را انکار کردند نتیجه و اثر آن حضرت از میان آن قوم خروج نمود و غائب گردید. این است که مذکور است که نتیجۀ ناقه رو به کوه و صحرا نهاد و غائب گردید و آن قوم به خسران ابدی افتادند و به انعدام سرمدی مبتلا گشتند محو و نابود شدند. نه ثمر و اثری و نه ذکر و خبری و نه حیاتی و بقائی. لا تَسْمَعُ لَهُمْ صَوتاً وَ لا رِکْزاً (امر و خلق -- تألیف: جناب فاضل مازندرانی -- جلد دوم ص ۲۰۵ و ۲۰۶)
باری به قول مولانا:
(مثنوی -- دفتر اول -- بیت ۲۵۰۹)--(ناقه: شترماده و مُرّ: تلخ و مجازاً: ناسازگار-- سخت و ناگوار-- بد اخم و تلخ رو)
(۹) ‹قوم لوط› = لوط پیغمبر، برادرزادۀ ابراهیم خلیل بود و در شهر " اور" در سرزمین کلده (عراق عرب کنونی) زاده شد. سپس همراه ابراهیم خلیل به کنعان در سرزمین فلسطین رفت و در وادی اردن در شهر "سَدوم" یا "سُدُم" در ساحل بحرالمیّت، رحل اقامت افکند. هر چند زیست و زندگانی با اهالی شهر "سَدوم" در نظر لوط بسیار ناپسند بود، با وجود این دو دختر خود را به دو شخص از اهل آن شهر تزویج نمود. شهر سَدوم یکی از شهرهای موسوم به مُؤْتَفِکات است که عبارت بودند از: سَدوم (سُدُم) و عَموره (گومورا)
و اَدْمَه -- صَبوئیم و بالَع (صوغر). این شهرها برابرسفر پیدایش در تورات باب ۱۳ هر کدام پادشاهی داشتند.
اما از آن جایی که شرارت و بزهکاری و فساد و خطاکاری مردم این شهرها رو به فزونی گذاشت، دو فرشته از جانب پروردگار به نزد لوط آمدند و او را از بلا و مصیبت ناگواری که بر سر آن شهرها و اهالی آن فرود خواهد آمد، با خبر و آگاه ساختند. و زمانی که لوط با خانواده اش فرار میکردند، خداوند گوگرد وآتش از آسمان بر آنان بارانید و آن شهرها و تمام وادی و جمیع ساکنان و نباتات زمین را واژگون ساخت. در این میانه همسر لوط به هنگام فرار به پشت سر خود نگریست و از آن جایی که این نگرش خلاف خواست و ارادۀ الهی بود، از این رو نامبرده به ستونی از نمک مبدّل گردید و تنها لوط و دو دخترش از این رویداد و واقعۀ ناگوار و دردناک جان سالم بدر بردند. ناگفته نماند که حتّی دامادهای لوط هم این هشدار را به مسخره گرفتند و همراه نشدند. (اقتباس از تورات -- سفر پیدایش ابواب: ۱۱تا ۱۳ و ۱۸ و ۱۹)
در لغت نامۀ دهخدا دربارۀ لوط مطلبی آورده که کوتاه شدۀ آن این است: "نام پیغمبری است از بنی اسرائیل و برادرزادۀ ابراهیم خلیل که شهرهای قوم او به نفرینش به زمین فرو شدند. لوط از شهر "اور" در سرزمین کلده همراه ابراهیم به سرزمین فلسطین رفت و در ناحیه ای که پنج شهر: سَدوم -- عَموره -- اَدْمَه -- صبوئیم و بالَع، در آن بود، رحل اقامت افکند. خدای تعالی لوط را پیغمبر آن پنج شهر گردانید و مردم این شهرها چون در خطا و خیانت و فساد و شقاوت بیفزودند و لواطت کردند که پیش از آنان هیچکس نکرده بود، خدا یتعالی میکائیل را بفرستاد تا آن دیار را برگردانید یعنی زیر و رو کرد."
ناگفته نماند که در قرآن نامی از "سَدوم" و "عَموره" برده نشده ولی در تفاسیر اسلامی این دو شهر در زمرۀ "مُؤْتَفِکات" مندرج در سورههای توبه آیهء ۷۰ و حاقّه آیۀ ۹ مذکور آمده است: "اَلحاقّةُ مَا الحاقّةُ. و ما اَدْریٰکَ مَا الحاقّةُ. کَذَّبَتْ ثَمودُ و عادٌ بالقارِعَة. فَأَمّا ثَمودُ فَأُهْلِکُوا بِالطّاغِیَة وَ أَمّا عادٌ فَأُهْلِکُوا بِرِیْحٍ صَرْصَرٍ عاتِیَةٍ... فَهَلْ تَرَی لَهُمْ مِنْ باقِیَةٍ. وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ المُؤْتَفِکاتُ بالخاطِئَة. فَعَصَوا رَسولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِیَة." (سورۀ الحاقّة آیات ۱ تا ۱۰) - ترجمه: حاقّه. حاقّه چیست؟ و چه دانی حاقّه چیست؟ قوم ثمود و عاد درهم کوب (قیامت) را دروغ انگاشتند. و امّا "ثمود"، بر اثر طغیان خود به نابودی کشیده شدند. و امّا "عاد"، با تندبادی سخت سرد و بنیان کن به نابودی کشیده شدند... پس آیا اثری از ایشان بازمانده، میبینی؟ و فرعون و پیشینیان او و (اهل) شهرهای نگونسار، طغیان پیش آوردند. سپس از پیامبر پروردگارشان نافرمانی کردند، آنگاه (خداوند) آنان را به مؤاخذهای سخت فرو گرفت.)ترجمهء قرآن - بهاءالدّین خرمشاهی( - (حاقّه: عذاب فراگیر -- رستاخیز و قیامت -- حقیقت راستین)
"أَلَمْ یَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذینَ مِن قَبْلِهِمْ؟ قومِ نوحٍ وَ عادٍ و ثمودَ و قومِ ابراهیمَ و أَصحابِ مَدْیَنَ وَ المُؤْتَفِکات. أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالبیّناتِ. فَما کانَ اللهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَ لکنْ کانوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ" (سورۀ توبه -- آیۀ ۷۰) -- یعنی: آیا خبر پیشینیان از قوم نوح و عاد و ثمود و قوم ابراهیم و اهل مَدیَن و شهرهای زیر و زبر شدۀ (قوم لوط) به آنان نرسیده است؟ پیامبرانشان معجزات برایشان آوردند و خداوند نمیخواست بر
آنان ستم کند بلکه (آنان) بر خود ستم میکردند (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
در فرهنگ فارسی معین چنین آمده است: "سَدوم(فر.
گوموره(فر.
(۱۰) ‹قوم نوح› = حضرت بهاءالله در کتاب ایقان برپایهء آیات مندرج در تورات و قرآن، در بارۀ نوح پیامبر چنین میفرماید: "از جملۀ انبیاء نوح بود که نهصدوپنجاه سال نوحه نمود و عباد را به وادی ایمن روح دعوت فرمود و احدی او را اجابت ننمود. و در هر یوم بقدری ایذاء و اذیّت بر آن وجود مبارک وارد میآوردند که یقین بر هلاکت او مینمودند. و چه مراتب سُخریّه و استهزاء و کنایه که بر آن حضرت وارد شد.... تا آن که باقی نماند از برای آن حضرت مگر چهل نفس و یا هفتاد و دو نفس چنان چه در کتب و اخبار مذکور است. تا آن که بالاخره نداء "رَبِّ، لاتَذَرْ عَلَی الأَرْضِ مِنَ الکافرینَ دَیّاراً از جان بر کشید. (چاپ آلمان ص ۴) -- (قرآن، سورهء نوح، آیهء ۲۶ -- یعنی: پروردگارا، از کافران بر روی زمین هیچ کس را باقی نگذار)
نوح پیامبری است که در تورات سِفْر پیدایش ابواب پنجم تا نهم و در قرآن سورههای اعراف و عنکبوت و نوح و هود و غیره از او سخن رفته است. در تورات سِفْر پیدایش باب ششم چنین آمده است: "نوح مردی عادل بود و در عصر خود کامل و نوح با خدا راه میرفت. و نوح سه پسر آورد: سام و حام و یافث... و خدا زمین را دید که اینک فاسد شده است، زیرا که تمامی بشر راه خود را بر زمین فاسد کرده بودند. و خدا به نوح گفت انتهای تمامی بشر به حضورم رسیده است زیرا که زمین بسبب ایشان پر از ظلم شده است و اینک من ایشان را با زمین هلاک خواهم ساخت. پس برای خود کشتی ای از چوب گوفر (درخت صنوبر یا سرو آزاد) بساز... زیرا اینک من طوفان آب را بر زمین میآورم تا هر جسدی را که روح حیات در آن باشد از زیر آسمان هلاک گردانم و هر چه بر زمین است خواهد مرد. لکن عهد خود را با تو استوار میسازم و به کشتی در خواهی آمد تو و پسرانت و زوجه ات و ازواج پسرانت با تو. و از جمیع حیوانات از هر ذی جسدی جفتی از همه به کشتی در خواهی آورد... پس نوح چنین کرد و بهر چه خدا او را امر فرمود، عمل نمود".
در قرآن سورۀ أعراف آیۀ ۵۹ در بارۀ نوح چنین آمده است: "لَقَدْ أَرْسَلنا نوحاً إِلی قَوْمِهِ فَقالَ یا قَوْمِ اعْبُدوا الله مالَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُه إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یومٍ عظیمٍ " یعنی: براستی که نوح را به سوی قومش فرستادیم. پس آنگاه گفت ای قوم من، خداوند را که خدایی جز او ندارید بپرستید، که من بر شما از عذاب روزی سهمگین میترسم. (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
در فرهنگ فارسی معین دربارۀ نوح چنین آمده است: "یکی از پیغمبران اولوالعزم که نسبش به آدم میرسد. سالها قوم خود را به راه راست خواند. اما آنان همچنان بر کجرفتاری اصرار ورزیدند. آنگاه خداوند نوح را از طوفانی عظیم با خبر ساخت و نوح (به فرمان خداوند) با ساختن کشتی پیروان و خاندان خود و انبوهی از جانداران را از هلاکت نجات بخشید".
در تورات سفر پیدایش باب هفتم زمان آمدن طوفان را در ششصد سالگی نوح، ذکر مینماید و در باب نهم مدت زندگانی او را پس از طوفان، سیصد و پنجاه سال میگوید که در نتیجه عمر نوح را نهصد و پنجاه سال مینویسد. در قرآن سورۀ عنکبوت آیۀ ۱۴ و ۱۵ چنین آمده است: "وَ لَقَدْ أَرْسَلنا نوحاً إِلیٰ قَومِهِ فَلَبِثَ فِیْهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلّا خَمْسِیْنَ عاماً فَأَخَذَ هُمُ الطّوفانُ وَ هُمْ ظالِمونَ فَاَنْجَیْناهُ وَ أَصحابَ السَّفِینَةِ وَ جَعَلناها آیةً لِلعالَمین" -- یعنی: و به راستی نوح را به سوی قومش (به رسالت) فرستادیم و در میان آنان هزار سال منهای پنجاه سال به سر برد. آنگاه طوفان (سیل و بلا) آنان را فرو گرفت، در حالی که ایشان ستمکار (مشرک) بودند. آن گاه او و کشتی نشینان را نجات دادیم و آن را مایۀ عبرت جهانیان گرداندیم. (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
در تفاسیر و تواریخ اسلامی برابر آیات قرآن در سورۀ هود آیات ۴۲ و ۴۳ یکی از پسران نوح پیغمبر از فرمان خدا سرباز میزند و پند و اندرز پدرش را برای آمدن به کشتی نمیپذیرد. از این رو در کام امواج آبهای طوفان برآمده غرق میشود. و به گفتۀ سعدی در کتاب گلستان: "پسر نوح با بدان بنشست خاندان نُبُوّتش گم شد"
امّا در تورات سفر پیدایش باب ششم و هفتم در داستان نوح پیغمبر و کشتی ساختن او و بر آمدن طوفان، در این باره سخنی گفته نشده و حتّی نوشته است که هر سه پسر نوح یعنی: سام ، حام ، و یافث با همسرانشان به کشتی سوار شدند و از طوفان جان سالم بدر بردند.
در این جا ناگفته نماند که مراد از کشتی یا سفینۀ نوح به مجاز، کشتی یا سفینۀ آئین و شریعت خداوندی بود که هر کس در آن داخل شد و به سخن دیگر ، به آئین و شریعت نوح پیغمبر مؤمن و موقن گردید، به سر منزل امن و امانِ هدایت و ایمان و رستگاری رسید و هر کس در آن داخل نشد، در کام امواج آبهای طوفان عذاب یعنی گمراهی و بیایمانی و در بند ماندگی، غرق گردید.
(۱۱) ‹قوم هود› = مراد "قوم عاد" است که "هود" پیامبر آنان بود.
حضرت بهاءالله دربارۀ " هود " در کتاب ایقان چنین میفرماید: " بعد از نوح جمال هود از مَشرق ابداع مُشرق شد و قریب هفتصد
سنه اَو اَزْیَد به اختلاف اقوال مردم را به رضوان قرب ذی الجلال دعوت نمود. و چه مقدار بلایا که به مثل غیث هاطل بر آن
حضرت بارید. تا آن که کثرت دعوت سبب کثرت اعراض شد و شدّت اهتمام علت شدّت اغماض گردید " (چاپ آلمان ص ۵)
هود پیامبری است که در قرآن سورههای اعراف و هود و حاقّة و غیره دربارۀ او سخن گفته شده است. از جمله در سورۀ أعراف آیات ۶۵ تا ۶۷ چنین آمده است: " وَ إِلیٰ عادٍ أَخاهُمْ هوداً قالَ یا قَومِ اعْبُدُوا الله مالَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ أَفْلاتَتَّقُوْنَ. قالَ المَلأُ الَّذینَ کَفروا مِنْ قَومِهِ إِنّا لَنَریٰکَ فی سَفاهَةٍ وَ إِنّا لَنَظُنُّکَ مِنَ الکاذبینَ. قالَ یا قومِ لَیْسَ بِی سَفاهَةٌ وَلکِنِّی رَسولٌ مِنْ رَبِّ العالَمینَ " - یعنی: و به سوی قوم عاد برادرشان هود را (فرستادیم). گفت: ای قوم من خداوند را که خدایی جز او ندارید بپرستید، آیا پروا نمیکنید؟ بزرگان قومش که کفر ورزیده بودند گفتند: ما تو را دچار بیخردی میبینیم و ما تو را از دروغگویان میدانیم. گفت: ای قوم من، در من هیچگونه بیخردی نیست، بلکه من پیامبری از سوی پروردگار جهانیان هستم. (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
در فرهنگ فارسی معین دربارۀ "عاد" چنین آمده است: " عاد -- نام قومی عرب ساکن عربستان جنوبی که در ادوار فراموش شده، میزیسته اند. هود پیغمبر از این قوم بود و طبق روایات به نفرین وی، باد تند آن قوم و کشورشان را از بین برد."
به قول مولوی در مثنوی -- دفتر اول بیت ۸۵۳:
"گر نبودی واقف از حق، جانِ باد فرق، کی کردی میان قوم عاد؟"
در شرح جامع مثنوی معنوی -- تألیف کریم زمانی در شرح این بیت چنین آمده است: "اگر جان باد از حق آگاه نبود، چگونه میتوانست فرق میان قوم عاد و دیگران را تشخیص دهد؟ (عاد، فرزند اِرَم از احفاد نوح (ع) بوده است. قوم عاد جزو اعراب بائده (مُنقرض شده) به شمار آیند که بین صحرای حضرموت و عُمّان (واقع در عربستان جنوبی یا یَمَن کنونی) زندگی میکردند. و چون قوم عاد، دعوت هود نبی را تکذیب کردند، بادی سخت بر آنان وزیدن گرفت و هفت شب و هشت روز ادامه یافت و سرزمینشان را زیر و رو کرد. افراد این قوم به داشتن اندام درشت و نیرومند معروف بوده اند... طبق روایات، هود و مؤمنان قومش به صحرا آمدند و حظیره ای ساختند از گِل. آن باد به ایشان رسیدی، نرم شدی و نسیمی گشتی با راحت. و چون به عاد رسیدی، چنان سخت شدی که شتر با هودج و مردم در او نشسته بر گرفتی و بر هوا بردی و به زمین زدی و هلاک کردی -- بیت فوق بدین مطلب اشارت دارد." -- (ص ۲۹۶ و ۲۹۷)
در سورۀ حاقّه آیات ۶ تا ۸ چنین آمده است: " وَ أَمّا عادٌ فَأُهْلِکُوا بِرِیْحٍ صَرْصَرٍ عاتِیَةٍ. سَخَّرَها عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیالٍ وَ ثَمانِیَةَ أَیّامٍ حُسُوماً فَتَرَی القَوْمَ فیها صَرْعیٰ کَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِیَةٍ. فَهَلْ تَرَی لَهُمْ مِنْ باقِیَةٍ؟ - یعنی: و امّا عاد، با تند بادی سخت سرد وبنیان کن به نابودی کشیده شدند. که خداوند آن را هفت شب و هشت روز پیوسته بر آنان گماشت و آن قوم را در آن حال از پا در افتاده بینی، گویی ایشان خُرما بُنانی هستند ریشه کن شده. پس آیا اثری از ایشان باز مانده میبینی؟ (ترجمۀ قرآن -- بهاءالدین خرمشاهی)
(۱۲) ‹قوم یهود› = مراد، قوم اسرائیل است که پس از ظهور حضرت مسیح به فرمودۀ حضرت عبدالبهاء در مفاوضات: "اول حزبی که بر محویّتاش قیام نمودند اسرائیل قوم و قبیلۀ خود مسیح بود. و به ظاهر او را مقهور نمودند و به ذلت کبری انداختند حتّی تاج خار بر سرش نهادند و به صُلّابه زدند..."(چاپ مصر ص ۱۳)
امّا سرانجام در سال ۷۰ میلادی، تیتوس (تیطس) پسر و جانشین وسپاسیانوس، امپراتور روم در زمان سلطنت پدرش، اورشلیم را تصرّف و تخریب و ویران کرد و بسیاری از یهودیان را به قتل رسانید. و از این هنگام دورۀ دراز مدت خواری و خاکساری، پراکندگی و آوارگی قوم یهود، در نقاط گوناگون جهان ، آغاز گردید.
توضیح آن که: قوم اسرائیل از دوازده خاندان (یا سِبْط و جمع آن: اَسْباط) تشکیل شد و سر سلسلۀ هر یک از آن یکی از پسران یعقوب، نوۀ ابراهیم بود (تورات -- سفر خروج -- باب ۱ آیات ۱ تا ۷)
"اسرائیل"(کسی که بر خداوند مظفّر گشت) -- لقب یعقوب ابن اسحاق (پسر ابراهیم) است که در هنگام مصارعه با فرشتۀ خدا در فَنیئیل، بدان ملقب گردید. (قاموس کتاب مقدس)
"و یعقوب تنها ماند و مردی با وی تا طلوع فجر کشتی میگرفت. و چون او دید که بر وی غلبه نمییابد، کفّ ران یعقوب را لمس کرد و کفّ ران یعقوب در کشتی گرفتن با او فشرده شد. پس گفت مرا رها کن که فجر میشکافد، گفت از این پس نام تو یعقوب خوانده نشود بلکه اسرائیل، زیرا که با خدا و با انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی." (تورات -- سفر پیدایش -- باب ۳۲ - آیات ۲۴ تا ۲۸)
"اسرائیل" -- در لغت عبری به معنای: مجادل با خدا -- نامی است که به یعقوب پس از نزاع وی با فرشته، داده شده -- نامی که بعدها به قوم یهود، اخلاف اسرائیل داده شده " (فرهنگ فارسی معین)
(۱۳) ‹قَیاصِرَة الفَیْحاء› قیاصره: مفرد آن: قیصر است و قیصر معرّب کلمۀ لاتینی "سزار" است و این لقب و عنوانی بوده بویژه برای پادشاهان و امپراتوران رومی اعم از غربی و شرقی، در روزگاران گذشته.
فَیحاء: در لغت مؤنّث کلمۀ أَفْیَحْ است ، یعنی: فراخ -- وسیع -- گشاده و هم چنین: خوشبو و معطّر
ارض فَیْحاء: زمین وسیع و فراخ را گویند.
"فَیحاء" لقبی است بویژه برای شهر دمشق در شام. و شام یا سوریۀ بزرگ سرزمینی بوده در آسیای غربی و در مشرق دریای مدیترانه که عبرانیان آن را "آرام" میخواندند.
سرزمین شام از نیمۀ قرن هشتم تا نیمۀ قرن ششم قبل از میلاد بارها به تصرّف آشوریان و مصریان درآمد و از نیمۀ قرن ششم تا نیمۀ قرن چهارم قبل از میلاد تابع و دست نشاندۀ ایران در دورۀ هخامنشیان گردید و در سال ۳۳۲ قبل از میلاد به تصرّف اسکندر مقدونی وسیلۀ سلوکوس اوّل ملقب به فاتح، سردار او، در آمد. نامبرده ده سال پس از مرگ اسکندر بسال ۳۲۳، در سال ۳۱۳ قبل از میلاد سلسلۀ سلوکیان را تأسیس کرد. سلوکیان که جانشین هخامنشیان گردیدند، تقریباً همۀ متصرّفات آنان را در دست داشتند و از جملۀ آن سرزمین شام بود. در سال ۱۶۴ قبل از میلاد، اشکانیان سرزمین شام را تصرّف کردند و در سال ۶۴ قبل از میلاد، رومیان آن را متصرّف شدند و سرانجام، پس از هفتصد سال، در سال ۶۳۲ میلادی (دهم هجری) در زمان عمر خلیفۀ دوم از خلفای راشدین، به دست لشکریان اسلام فتح گردید. سپس، معاویه، والی سرزمین شام، پس از شهادت علی بن ابی طالب چهارمین از خلفای راشدین، و آشتی و بیعت امام حسن با او و واگذاری خلافت به او، در سال ۴۱ هـ. ق. (۶۶۱ م.) خود را رسماً خلیفۀ همۀ مسلمانان خواند و خلافت سلسلۀ بنی امیّه یا اُمویان را بنیاد نهاد و دمشق شهر عمدۀ سرزمین شام را پایتخت و مرکز خلافت خود قرار داد.
سرزمین شام، پس از انقراض سلسلۀ اُموی به دست ابوالعبّاس سفّاح، مؤسّس سلسلۀ عبّاسی، از سال ۱۳۲ هـ. ق. (۷۵۰ م.) تا سال ۹۲۳ هـ. ق. (۱۵۱۷ م.) در تحت تصرّف خلفای عباسی و سلسلههای گوناگون مسلمان از جمله سلجوقیان و ایّوبیان و ممالیک، قرار گرفت.
در این جا ناگفته نماند که از سال۱۰۹۵ میلادی تا ۱۲۷۰ میلادی در دورۀ جنگهای صلیبی بین مسیحیان و مسلمانان بر سر تصرّف بیت المقدّس و تربت عیسی مسیح، سرزمین شام هر از چندی در تصرّف صلیبیّون درآمد. و سرانجام در سال ۹۲۳ هـ. ق. (۱۵۱۷ م.) در زمان سلطان سلیم اول جزو سرزمینهای امپراتوری عثمانی گردید. تا آن که پس از چهارصد سال در پایان جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ - ۱۹۱۴ م.) با انقراض امپراتوری عثمانی، سرزمین شام یا سوریۀ بزرگ به چهار کشور: اردن و فلسطین (اسرائیل کنونی) و سوریه و لبنان تقسیم گردید.
باری، در لوح خراسان چنین استنباط میگردد که شاید مراد حضرت عبدالبهاء از عنوان " قیاصرۀ فیحاء" بطور عموم، همۀ پادشاهان و فرمانروایانی بوده اند که در سرزمین شام یا سوریۀ بزرگ که دمشق شهر عمدۀ آن بوده، سلطنت و حکمرانی کردهاند.
(۱۴) "لَعَمْرُالله إنَّ فِی قومِ نوحٍ وَ هودٍ و قوم لوطٍ و... فِی القُرونِ الأُولیٰ لَعِبْرَةً لِأُولِی النُّهیٰ وَ ذَوِی البَصیرَةِ الکاشِفَةِ لِخَواتِمِ الأُمور بِفَواتِحِ الآثار" مضمون فارسی: سوگند به خداوند، آن چه بر سر قوم نوح و هود و قوم لوط و ... ، در قرنهای پیشینه وارد آمده، همه و همه براستی، پند و عبرتی است برای خردمندان و اهل بینشِ دوراندیشِ امور در فرجام، با دیدن آثار و نشانههای آن، در آغاز و به سخن دیگر به قول مولوی:
"هر که اوّل بنگرد، پایان کار اندر آخر، او نگردد شرمسار" (لغت نامۀ دهخدا)
"در پس هر گریه آخِر خندهایست مرد آخِربین مبارک بنده ایست" (لغت نامۀ دهخدا)
"چشم آخِر بین تواند دید راست چشم اوّل بین غرور است و خطا" (لغت نامۀ دهخدا)
(۱۵) "وَ أَمَّا الَّذینَ اتَّخَذوا جِوارَ رَحْمَةِ رَبِّکَ الأَبهی... مَأْوَیً و مَعاذاً هُمْ طُیورٌ اتَّخَذوا أَفْنانَ سِدْرَةِ المُنْتَهیٰ مَطاراً وَ أَوْکاراً" مضمون فارسی: و امّا آنان که در این زمان، جوار رحمت پروردگار بزرگ را... مأمن و پناه برگزیده اند، پرندگانی هستند که شاخسارهای سدرۀ مُنتهی(مظهر ظهور الهی، حضرت بهاءالله) را پریدنگاه و لانه و آشیان برگرفتهاند.
سِدْرةالمُنْتَهیٰ در این جا مراد از "سدرةالمنتهی" حضرت بهاءالله، مظهر ظهور الهی در این زمان است که شناسایی خداوند تنها و فقط به شناسایی و عرفان او امکان پذیر و میسّر است. توضیح آن که به اعتقاد مسلمانان برابر آیات شمارۀ ۷ تا ۱۵. در سورۀ نجم در قرآن، هنگامی که پیامبر اسلام به معراج رفت، سرانجام به سدرةالمنتهی (آخرین درخت) واقع در بالاترین نقطۀ جنّت درآمد که آن سوی آن بشر و ملائکۀ آسمان نتوانند فراتر قدم گذارند.
جناب فاضل مازندرانی در کتاب " اسرارالآثار " جلد سوم ص ۱۳۵ و ۱۳۶، زیر عنوان "سِدرةالمُنْتَهیٰ" چنین آورده اند: " سِدْر و سِدْرة عربی و کُنار به فارسی در قرآن و آثار اسلامیّه به عنوان درخت بهشتی و مخصوصاً سدرةالمنتهی، با تجلیل بسیار مذکور است و در سورۀ "النَّجْم" در توصیف بسیار بلیغ و جلیل رؤیت فرشتۀ وحی است، قوله: "وَ لَقَدْ رَءَاهُ نَزْلَةً أُخْریٰ عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهیٰ عِنْدَها جَنَّةُ المَأْویٰ إِذْ یَغْشَی السِّدْرَةَ ما یَغْشَیٰ" مفاد آن که پیمبر، باری دیگر نیز نزد آخرین سدره که باغ مأوی و مسکن آن جاست و آن درخت را فرا گرفتنیها فرا گرفته بودند، فرشته را دید. -- و این در نظر تفسیر و تأویل معنوی و رمزی مستقِرّ بر بِناء تشبیه مظاهر مقدّسۀ الهیّه به اشجار میباشد. چنان که در اصطلاح رمزی تشبیهی شعرا و عرفای ایران تعبیر به سرو میگردد. و بالجمله اصطلاح سدره و سدرة المنتهی در آثار جدیده به کثرت و وَفرت استعمال رسید. از آن جمله... در کتاب اقدس است: " اسمعوا ما تتلو السّدرة علیکم ". و در لوح حکما است: " یا محمّد اسْمَع النّداءَ مِنْ شطرِ الکبریاءِ مِنَ السِّدْرة المُرتَفِعَةِ علیٰ أَرْضِ الزَّعفران إنَّه لا إلهَ إِلّا أَنا العَلیمُ الحَکیم ". و در لوحی دیگر " أَنِ اقْصُدوا مَقَرَّ الأَقْصیٰ إِنَّه لَسِدْرَةُ المُنْتَهیٰ لو أَنتم مِنَ المُوقنین... "
(۱۶) "وَ قدْ مَضَتْ قَبْلَهُمُ المَثُلاتُ" مضمون فارسی : زیرا پیش از آنان عقوبتهای خداوندی بوده است. -- مأخوذ از قرآن، سورۀ رعد آیۀ ۶:"وَ یَسْتَعْجِلونَکَ بِالسَّیِّئَةِ قَبْلَ الحَسَنَةِ وَ قَد خَلَتْ مِن قَبلِهِمُ المَثُلاتُ وَ إنَّ رَبَّکَ لَذو مَغْفِرَةٍ لِلنّاسِ عَلیٰ ظُلْمِهِمْ وَ إنَّ رَبَّکَ لشدیدُ العِقَابِ" -- یعنی: و آنان با عجله و شتاب ، بدی و عذاب را پیش از نیکی و بخشش از تو میخواهند و حال آن که پیش از آنان عقوبتهای خداوندی بوده است. و همانا پروردگار تو با وجود ظلم و ستم مردمان ، آمرزنده و بخشندۀ آنان است و همانا پروردگار تو سخت کیفر دهنده نیز میباشد.
(۱۷) "وَلا تَحْسَبوهُم بمَفازةٍ مِنَ العَذاب " مضمون فارسی: و آنان (ستمگران و اهل طغیان) را رسته از عذاب و جَسته از کیفر و مجازات مپندارید. مأخوذ از قرآن، سورهء آل عمران آیۀ ۱۸۸: " لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَفْرَحونَ بِما أَتَوا وَ یُحِبُّونَ أَن یُحْمَدوا بِما لَمْ یَفْعَلوا فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفازَةٍ مِنَ العَذابِ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیْمٌ" -- یعنی: اندیشه و خیال مکن کسانی که بخاطر کارهایی که کرده اند شادمانند و دوست دارند برای کارهایی که نکردهاند، ستوده شوند، رسته از عذابند. برای آنان عذابی دردناک در پیش است.
(۱۸) "وَ لَوْ أَنَّکُمْ یا أَغْنامَ الله بَیْنَ بَراثِنِ الضَّوارِی مِنَ السِّباع و مَخالِبِ جَوارِحِ البِقاع لا تَیْئَسوا مِنْ رَوْحِ الله" مضمون فارسی: ای اغنام الهی، هر چند شما در چنگال مردمانی همانند جانوران درنده و وحشی و پرندگان شکاری در اطراف و اکناف، در بند و گرفتارید، امّا هیچ گاه از لطف و رحمت خداوندگار مأیوس و نومید نشوید.
اغنام الله: گوسفندان الهی و به مجاز مراد احبّای الهی است و مظهر ظهور او شبان آنان.
در تورات -- مزامیر داود باب ۱۰۰ آیات ۱ تا ۳ چنین آمده است: "ای تمامی روی زمین، خداوند را آواز شادمانی دهید. خداوند را با شادی عبادت نمائید و به حضوراو با ترنّم بیائید. بدانید که یهوه خداست، او ما را آفرید، ما قوم او هستیم و گوسفندان مرتع او".
در انجیل یوحنا باب دهم آیات ۲۴ تا ۲۷ چنین آمده است: "پس یهودیان دور او را گرفته بدو گفتند: تا کی ما را متردّد داری؟ اگر تو مسیح هستی، آشکارا به ما بگو. عیسی بدیشان جواب داد: من به شما گفتم و ایمان نیاوردید، اعمالی را که به اسم پدر خود بجا میآورم، آن ها برای من شهادت میدهد. لیکن شما ایمان نمیآورید، زیرا از گوسفندان من نیستید چنان که به شما گفتم. گوسفندان من آواز مرا میشنوند و من آن ها را میشناسم و مرا متابعت میکنند".
در انجیل یوحنا باب دهم آیات ۱۴ و ۱۵ چنین آمده است: "من شبان نیکو هستم و خاصّان خود را میشناسم و خاصّان من، مرا میشناسند. چنان که پدر، مرا میشناسد و من پدر را میشناسم و جان خود را در راه گوسفندان مینهم".
"لا تَیْأَسوا مِن رَوْحِ الله"، هیچ گاه از لطف و رحمت خداوندگار مأیوس و نومید نشوید. این عبارت بخشی از آیۀ
برابر آن چه که در قرآن، سورۀ یوسف آمده است، یوسف بنیامین، برادر تنی خود را به جرم دزدی در مصر نگه میدارد و برادران دیگر با آذوقه به کنعان نزد پدرشان، یعقوب باز میگردند و ماجرای دزدی بنیامین و بازداشت او را بازگو میکنند و برای اثبات راستگویی خود کاروانیان همراه را شاهد و گواه میگیرند. در این هنگام یعقوب به فرزندان خود میگوید: "یا بَنِیَّ اذْهَبوا فَتَحَسَّسوا مِن یوسُفَ وَ أَخِیه وَ لا تَیْئَسوا مِن رَوْح الله، إنَّه لا یَیْئَسُ مِن رَوْحِ الله إلّا القوْمُ الکافِرینَ" -- یعنی: ای فرزندان من، بروید و در پی یوسف و برادرش (بنیامین) بگردید و از رحمت الهی نومید مباشید، چرا که جز خدانشناسان، کسی از رحمت الهی نومید نمیگردد.(ترجمهء قرآن -- بهاء الدین خرمشاهی)
ناگفته نماند که برابر آن چه در تورات، سفر پیدایش باب ۴۴ و ۴۵ آمده است، پسران یعقوب برای بار دوم برای خرید غله در ایام قحطی و خشکسالی به مصر میروند و با اجازت و رضایت پدر، بنیامین را نیز چنآن که یوسف در بار اول شرط کرده بود، همراه خود میبرند و یوسف، برادر تنی خود را میبیند. یوسف در بار اول آمدن برادران به مصر، آنان را بیدرنگ میشناسد، اما برادران، او را نمیشناسند. خواستۀ یوسف آن بود که برادر تنی خود را در مصر نگهدارد. از این رو به جرم دزدی ساختگی با گذاردن جام نقره ای وسیلۀ پیشکارش در کیسۀ بنیامین، یوسف به برادران خود میگوید که بنیامین به این خاطر غلام او میشود و آنان آزادند که به کنعان باز گردند. در این جا بود که یهودا فرزند ارشد یعقوب به یوسف میگوید که ما را پدر پیری است و این بنیامین پسر پیری اوست و اگر او را همراه نبریم، پدر خود را دیگر نبینیم. از این رو از یوسف میخواهد که او را بجای بنیامین به غلامی نگهدارد و بنیامین نزد یعقوب بازگردد. در این جا بود که یوسف دیگر نمیتواند از بازگو نمودن حقیقت، خودداری کند و با صدای بلند میگرید و خود را به برادرانش میشناساند. پس از آن، همۀ برادران با غلۀ فراوان به سوی پدرشان رهسپار میشوند و خبر زنده بودن یوسف و فرمانروایی او را در سرزمین مصر به آگاهی او میرسانند.
(۱۹) ( مضمون فارسی: و ای باد صبا، به سرای احبایی که گلستان دلهاشان از ریزش ابرهای مهر و محبّت خداوندی به شور و اهتزاز در آمده و روی هاشان به پرتو عرفان الهی روشن و منیر گشته، روی آر و مراتب شوق و اشتیاق مرا به آنان برسان و آشکارا اعلام نما و بگو: بر شما باد درود و سلام حضرت بهاءالله و ثنا و ستایش او و در روی هاتان پرتو و روشنی او و در قلوبتان مهربانی و وفای او و در سینه هاتان مهر و خوشنودی او ).
*****************************************
************************
[
واژه نامه به ترتیب حروف الفبا]
"الف"
اِبْتَغَی یَبْتَغی اِبْتَغاءً: خواستن -- آرزو کردن -- طلب کردن (چیزی را)
اِئْتَفَکَ یَئْتَفِکُ اِئْتِفاکاً: وارونه شدن -- زیر و رو گشتن -- منقلب شدن -- سرنگون شدن -- دگرگون شدن -- واژگون شدن
أَئِمَّةً أَخْیاراً: راهنمایانی برگزیده و نیک -- پیشوایانی نیکو و خیرخواه -- (أئِمَّة (مفرد آن: إِمام) = پیشوایان -- رهبران -- سروران -- راهنمایان) -- (أَخیار و مفرد آن: خَیْر = خوب -- نیک -- نیکو -- برگزیده)
أَتَی بِهِمْ مِنْ أُفُق التَّوحید یَلُوحُ وجوهُهُم أَنواراً: و از افق توحید انواری را به آنان ارزانی داشت که رویهاشان از آن درخشنده و تابان است. (أَتَی یَأْتِی إتْیاناً و أَتْیاً و مَأْتاةً: آمدن -- رسیدن - حاضر شدن -- و أَتَی بِ = دادن -- ارزانی داشتن -- تقدیم کردن)
أَثاث: اثاثیه -- وسایل -- اسباب
أَجیج: شعلۀ آتش -- شرارۀ آتش -- شدت حرارت و گرمی -- زبانهء آتش
أَحِبَّة: احبّاء -- احباب -- مفرد آن: حبیب: محبوب -- یار -- دوست مورد علاقه
آذان: گوشها -- (مفرد: أُذُن)
اِرْتَجَفَ یَرْتَجِفُ اِرْتِجاف: مضطرب و پریشان شدن -- بلرزش در آمدن -- لرزیدن
اِرْتَعَدَ یَرْتَعِدُ اِرْتِعاد: بسختی مضطرب و پریشان شدن -- بلرزش درآمدن -- لرزیدن -- بیآرام گردیدن
اِرتَوَی یَرْتَوِی اِرْتِواءً: سیراب شدن -- نوشیدن -- آب خوردن
أَرکان (مفرد: رُکْن): پایهها -- ستونها -- تکیه گاهها -- اساس
أَروم: بن درخت -- ریشهء درخت -- ریشه -- اصل (جمع: أُرُوم)
أَرْیاح و مفرد آن رِیْح: باد -- بو
أَريكه: تخت -- اورنگ(ج: أَرائِک)
اُسْتُأْصِلَ یُسْتَأْصَلُ (مجهول): ریشه کن شدن -- نابود شدن -- منهدم شدن
اِشْتَدَّ یَشْتَدُّ اِشْتداداً: سخت بودن -- رو به شدت نهادن -- زیانبار شدن -- توان فرسا شدن -- دردناک شدن -- وخیم شدن
أَشْرَقَ یُشْرِقُ إشراقاً: سر زدن -- طلوع کردن -- بر آمدن (خورشید) -- تابیدن -- درخشیدن
أَشْهَرَ لَهُمْ آثاراً: و آثار و نشانههایی را برای شان آشکار و نمودار ساخت - )أَشْهَرَ یُشْهِرُ إِشْهاراً = آشکار کردن -- اعلان کردن -- مشهور کردن -- معروف کردن -- پرآوازه ساختن(
أُصول (مفرد آن: أصل): ریشهها -- بُنها -- تنهها (ی درخت)
أَضاءَ لَهُمْ مَناراً: و برای شان فانوس و چراغی را روشن و فروزان کرد. -- (أَضاءَ یُضِیءُ إضاءَةً = تاباندن -- روشن کردن -- منوّر کردن - تابیدن - روشن شدن - درخشیدن) (لازم و متعدّی است( -- (مَنار و مَنارة (جمع: مَناور و مَنائر) = فانوس (یا) چراغ دریایی -- برج نور -- چراغ خانه -- چراغ دان و جای بلند که بر آن چراغ افروزند -- موضع و جایگاه نور)
أَعلام (مفرد آن: عَلَم): پرچمها -- درفشها -- بیرقها
أَعْیُن (یا عیون) (مفرد: عَین): چشم -- دیده - (قَرَّ یَقِرّ قَرّاً: خنک بودن -- (و) قَرَّعَیناً: شادمان شد -- چشمش روشن شد -- (و) قَرَّتْ عَینُه: شادمان شد -- چشمش روشن شد - آرامش یافت)
اِغْبَرَّ یَغْبَرُّ اِغْبِرار: تیره و تار شدن -- تیره رنگ گردیدن -- گردآلود شدن -- غبار آلود شدن
أَغنام: گوسفندان (مفرد: غَنَم)
اِفتتان: امتحان -- آزمودن و آزمایش سخت و جانکاه -- فتنه -- فتنه انگیزی (اِفْتَتَنَ یَفْتَتِنُ اِفْتِتان: در فتنه افتادن -- به فتنه انداختن -- فتنه انگیختن -- آزمودن -- به امتحان انداختن)
اِفتِراق: شکاف -- انفصال -- اختلاف -- ناسازگاری
أَفنان ومفرد آن: فَنَن: شاخۀ درخت -- شاخ -- شاخسار -- (جج: أَفانین)
اُقْتُلِعَ یُقْتَلَعُ (مجهول): ریشه کن شدن -- نابود شدن -- از بیخ و بن برکنده شدن -- از ریشه درآورده شدن
اِقْشَعَرَّ یَقْشَعِرُّ اِقْشِعراراً: لرزیدن از ترس و خوف و از سرما -- برخود لرزیدن -- برخاستن موی بر اندام از ترس یا سرما -- )قُشَعْرِیْرَة: لرزه - لرزش -هراس - تب و لرز(
أَقْفَرَ یُقْفِرُ إِقْفار: متروک بودن -- از مردم و آب و علف تهی شدن یا بودن -- خالی از سکنه شدن یا بودن محلّی -- متروکه بر جا گذاشتن محلّی را -قَفْر (جمع آن: قِفار) = بیابان متروکه -- منطقۀ متروکه و مخروبه و خالی از سکنه
اِکْفَهَرَّ یَکْفَهِرّ اِکفِهرار: درخشیدن ستاره در شب تاریک
اِمْتَثل یَمْتثل اِمْتثال: روی آوردن -- سر نهادن -- اطاعت کردن -- فرمان بردن -- پیروی کردن
اِمْتَدَّ یَمْتدّ اِمْتداداً: توسعه یافتن -- بزرگ شدن -- گسترده شدن -- امتداد یافتن - طولانی شدن
اِنْتَثَر یَنْتَثِر اِنْتِثار: پخش شدن -- پراکنده شدن -- فرو ریختن بگونهای پراکنده و متفرق -- فرو افتادن بگونهای پراکنده -- پاشیده شدن -- خرد شدن و فرو ریختن -- پراکندگی -- پاشیدگی
اِنْتَعَشَ یَنْتَعِش اِنْتِعاش: به نشاط آمدن -- با نشاط شدن -- شور و نشور تازه یافتن -- حیات تازه یافتن
اِنْثَلَّ یَنْثَلُّ اِنْثلال: فروریختن -- ریخته شدن -- سرنگون شدن )تخت - اورنگ(
اِنْدَرَسَ یَنْدَرِس اِنْدِراس: کهنه شدن -- پاره پاره شدن
اِنْشرح یَنْشرح اِنْشراح (صدر): شاد شدن -- دلشاد گشتن -- خرم و شادمان گشتن خاطر
اِنْشَقَّ یَنْشَقُّ اِنْشِقاق: دوپاره شدن -- شکافته شدن -- شقّه شدن -- ترک خوردن -- جدا شدن
اِنْطَلق یَنْطَلِق اِنْطِلاق: ادا کردن -- بیان کردن -- به زبان آوردن (چیزی را)
اِنْطَمَس یَنْطَمِس اِنْطِماس: محو و نابود شدن -- از هم پاشیدن -- از بین رفتن
اِنْعَدَم یَنْعَدم اِنْعِدام: معدوم شدن -- نیست و نابود شدن -- از بین رفتن -- محو شدن -- ناپدید شدن
اِنْفَلق یَنْفَلِق اِنْفِلاق: سر زدن و دمیدن صبح -- شکافتن و طالع شدن صبح و بامداد
اِنْکَسَرَ یَنْکَسِرُ اِنْکِسار: شکسته شدن -- درهم شکستن -- شکستن -- خرد شدن -- شکست خوردن
اِنْکَشَفَ یَنْکَشِف اِنْکِشافاً: برداشته شدن -- فرو افتادن -- آشکار شدن(اِنْکَشَفَ عَنْ: پرده برداشتن -- آشکار کردن)
اِنْمَحَی یَنْحَمِی اِنْحماء: از بین رفتن -- محو شدن -- نابود شدن -- از میان رفتن اثر چیزی
أَنَّهُ إذا: که هر گاه -- که هر زمان -- که اگر
اِنْهَدَمَ یَنْهَدِمُ اِنْهِدام: منهدم شدن -- ویران شدن -- نابود شدن -- فرو ریختن
اِنْهَزَمَ یَنْهَزِمُ اِنْهِزام: در هم شکسته شدن -- شکست خوردن -- مغلوب شدن -- تار و مار شدن -- از پا درآمدن
اِهْتَزَّ یَهتَزّ اِهتزازاً: جنبیدن -- جنبش -- لرزیدن -- لرزش -- هیجان
أَوکار (مفرد آن: وَکْر): آشیانهها -- آشیانها -- لانهها
أُولی النُّهیٰ: صاحبان عقلها -- خردمندان (نُهَی: عقلها و مفرد آن: نُهْیَة)
أَیا: از حروف ندا در عربی، یعنی: ای، در فارسی
"ب"
بادِیَة: بیابان -- صحرا -- پهندشت -- جلگهء وسیع -- (ج: بَوادی)
بَأْس: شجاعت -- نیرومندی -- دلیری -- بیباکی -- عذاب -- آسیب - گزند
بَأْساء: بدبختی -- بیچارگی -- رنجوری -- سختی
بالِیَة(یا) بالی(یا) بالٍ: کهنه -- پوسیده -- تکیده -- فرسوده -- از کار افتاده -- ژنده -- فاسد(بَلِیَ یَبْلَی بِلیً: کهنه شدن -- فرسوده شدن -- پوسیدن -- فاسد شدن -- رو به زوال نهادن -- نابود شدن)
بائِدَة: نابود -- نابود شده -- خاموش و مرده -- از بین رفته -- محو شده -- نیست و نابود شده -- هلاک شده -- (بادَ یَبِیْدُ بَیْدَاً و بَیاداً : هلاک و نابود شدن -- نیست و نابود شدن)
بَثَّ یَبُثُّ (یَبِثُّ) بَثّاً: باز کردن -- آشکار کردن خبر -- مطلب و خبری را نشر دادن یا منتشر ساختن -- منتشر کردن (عقیده یا نظریّه ای را) -- گستردن
بَراثِن (مفرد آن: بُرْثُن): چنگالهای مرغان شکاری -- پنجههای جانوران درنده
بِقاع: جاها -- سرزمینها -- نواحی -- زمینها -- خانهها -- مکانها -- (مفرد آن: بُقْعَة) - (بقاع مقدّسه: بقاع متبرکه -- مکانهای متبرّکه -- مَشاهد و مقابر اَئمّۀ اطهار)
بَنِیَّ: پسران من -- کلمۀ " بَنِیَّ "در اصل" بَنینی " است یعنی: بنین (که جمع "ابن" است) و یاء ضمیر متّصل متکلّم وحده که از نظر نحوی مضافٌ الیه است. اما در این جا نون آخر کلمهء "بنین" حذف میشود و یاء ضمیر نیز در یاء آن ادغام میگردد و به صورت: بَنِیَّ در میآید. )و هم چنین کلمۀ "بنین" که جمع "ابن" است در حال اضافه به کلمۀ دیگر "نون" آن حذف میشود، مثل: بنی آدم یعنی پسران آدم(
بَیِّنات و مفرد آن: بَیِّنَة: دلیل -- حجّت و دلیل واضح و آشکار و روشن -- دلیل و برهان انکار ناپذیر -- امر مسلم -- دلیل و مدرک قاطع
"ت"
تاق یَتوق تَوْقاً و تَوَقاناً: مشتاق بودن به چیزی یا به کسی -- اشتیاق داشتن به چیزی یا به کسی -- آرزو کردن (چیزی را(
تَحَسَّسَ یَتَحَسَّسُ تَحَسُّس: خبر یافتن از چیزی -- جستجو کردن و خبر پرسیدن -- خبر و آگاهی خواستن -- و تَحَسُّس: تحرّی -- جویایی -- کاوش -- جستجو
تَزَلْزَلَ یَتْزَلْزَلُ تَزَلْزُل : لرزیدن -- تکان خوردن
تَشَوُّق: شوق و میل و اشتیاق بسیار -- شور و شوق -- آرزو
تَفاقَم یَتَفاقَم تَفاقُم: بر شدت امری افزوده شدن -- سخت تر و گرانبارتر شدن امری -- تشدید شدن موضوع و امری - وخیم و خطرناک و بحرانی بودن امری
تَلاطَمَ یَتَلاطَم تَلاطُم: بهم خوردن (امواج دریا) - متلاطم شدن (امواج دریا)
تَمَتَّعَ یَتَمَتَّعُ تَمَتُّع: لذت بردن -- برخوردار شدن -- متمتّع شدن -- بهره مند بودن
"ج"
جُرْثوم (جُرْثومَة) : اصل - ریشه -- هسته -- (جمع: جراثیم)
جُسُوم و أَجسام (مفرد آن: جِسْم): بدن -- بدنه -- هیکل -- تن -- جسم -- ماده
جُفُون (مفرد: جَفْن): پلک چشم -- پلک
جُلُود (مفرد آن: جِلْد) : پوستهای بدن (چرم)
جِوار : همسایگی -- نزدیکی -- مجاورت (بِجِوارِ: در همسایگی -- در نزدیکی -- در مجاورت) -- (جاوَرَ یُجاوِرُ مُجاوَرَة : همسایۀ کسی بودن -- در همسایگی کسی زیستن -- نزدیک بودن -- مجاور بودن (با کسی) -- همجوار بودن -- هم مرزبودن (با چیزی))
جَوارِح: جانوران و پرندگان درنده و شکاری مانند سگ و باز و غیره
جُیوش (مفرد: جَیْش) : لشکرها -- سپاهها -- نیروهای مسلّح
"ح"
حَسِبَ یَحْسَبُ حِسْبانا و مَحْسَبَةً: پنداشتن -- گمان کردن -- تصوّر کردن
حَمامَه: کبوتر -- (جمع: حَمامات و حَمائم) (حَمامة السّلام: کبوتر صلح)
"خ"
خابَ یَخِیْبُ خَیْبَةً: نومید شدن -- زیانکار شدن -- (خَیْبَة: نا امیدی -- ناکامی -- زیانکاری)
خاسِرَة (خاسر): زیانکار -- زیان دیده -- باخته -- شکست خورده -- خسارت دیده -- بازنده -- مأیوس
خاطَبَ یُخاطِبُ مُخاطبَةً: مخاطب ساختن (کسی را) -- صحبت کردن -- سخن گفتن (با کسی)
خافِقَة (خافق): پریشان و تپنده و مضطرب و لرزان (قلب)
خالِیة (یا) خالِی (یا) خالٍ: خالی -- تهی -- اشغال نشده -- آزاد -- (خالٍ من الفائدة: بیفایده -- خالٍ مِن السُّکان: بدون سکنه -- خالی از سکنه -- غیر مسکونی)
خامِدَة (خامد) : خاموش -- افسرده -- پژمرده -- خموش- ساکت -- بیروح(خُمود : خاموشی -- سکوت -- سکون -- نابودی)
خاوِیَة(یا) خاوی(یا) خاوٍ: خالی -- تهی -- ویرانه -- بیغوله -- غیرمسکون -- متروکه -- زمین تهی و خالی از اهل خود
خِذلان: خواری -- بدبختی -- درماندگی -- ناتوانی -- نومیدی -- بی یاری -- بی پناهی.
خَرِسَ یَخْرَس خَرَسَاً: گنگ شدن -- لال شدن -- بند آمدن زبان از صحبت و بیان -- (أَخْرَس و خَرْساء: زبان بند آمده و ناتوان از صحبت و بیان)
خَسِرَ یَخْسَرُ خُسْراً و خَسارةً و خُسْراناً: زیان دیدن -- ضرر کردن -- خسارت دیدن
خَسَفَ یَخْسِفُ خُسوفاً : به زمین فرورفتن -- ویران شدن
خَشِیَ یَخْشَی خَشْیاً و خَشْیَةً: ترسیدن -- بیم داشتن -- خوف داشتن
خِطاب: سخن -- گفتار -- پیغام -- سخن رویاروی
خَفَقَ یَخْفِقُ خَفْقاً و خَفَقاناً: به تپش و لرزه و حرکت و اهتزاز و جنبش در آمدن (پرچم -- قلب -- باد)(خَفَقان: تپش -- ضربان قلب -- لرزش -- اهتزاز)
خَواتم الأُمور : پایان و فرجام کارها و امور -- (خَواتِم : و مفرد آن خاتِمَة: پایان هر چیزی -- آخر هر چیزی -- پایان -- سرانجام -- نتیجه -- انجام)
"د"
دَریوزه کردن: خواستار شدن -- درخواست کردن -- گدایی کردن
دِثار : جامه -- لباس -- عبا -- روپوش -- جُبّه (در مقابل: شِعار: زیرپوش -- زیر پیراهن)
"ذ"
ذَرَف یَذرِف ذَرفاً و ذَرَفاناً: سرازیر شدن -- روان شدن -- ریختن
ذَوِی البَصیرَة: دارندگان بصیرت ، فهم ، بینش ، آگاهی ، بینایی ، ادراک و تشخیص
"ر"
رَأَی یَرَی رَأْیاً و رُؤیَة: دیدن -- درک کردن -- دریافتن (چیزی را)
رایات (مفرد آن: رایَة): پرچم -- عَلم -- بیرق
رُبیٰ -- و مفرد آن رَبْوَة: تپه -- بلندی روی زمین -- تل
رَزایا و مفرد آن رَزِیَّة: مصیبت عظیم -- پیش آمد ناگوار -- سختی -- بلا
رَطَّبَ یُرَطِّبُ تَرْطِیب: تر و تازه ساختن - خنک کردن -- مرطوب ساختن
رَوْح: رحمت -- لطف -- مهربانی -- آسایش)روح و ریحان: آسایش و روزی(
رِیاض (مفرد: رَوضَة): باغ -- چمنزار -- مرغزار
"ز"
زُبُر: کتابها و مفرد آن: زَبور (زَبَرَ یَزْبُرُ زَبْراً: نوشتن کتاب)
زَفَرات (مفرد: زَفرَة): آه -- ناله
زَفیر: صدای آتش -- آواز افروخته شدن آتش
زَوابع و مفرد آن زَوْبَعة: گردباد -- طوفان -- تند باد
"س"
ساحَة: درگاه -- آستانه
سالَ یَسِیْل سَیْلاً و سَیلاناً: جاری شدن -- روان شدن - سرازیر شدن
سِباع: جانوران درنده و وحشی -- (مفرد آن: سَبُع)
سَحائب (مفرد: سحابة): ابر _ (سحاب و جمع آن: سُحُب است)
سَطَعَ یَسْطَعُ سَطْعاً و سُطوعاً: درخشیدن -- نورانی شدن -- آشکار شدن -- روشن شدن
سَناء: -- درخشندگی -- تابش (سَنا یَسْنو سَناءً: درخشیدن -- نورانی بودن -- تابیدن -- برق زدن - درخشان بودن)
"ش"
شاخِصَة (شاخص): خیره شده (چشم) -- خیره مانده -- بیروح (چشم) -- حیران و چشم باز مانده -- زل زده
شاهَ یَشُوه شَوهاً و شَوهَةً : زشت و کریه گردیدن یا شدن (چهره و صورت) -- بد شکل و بد منظره شدن یا بودن
شُبَهات (یا) شُبُهات و مفرد آن: شُبْهَة: تیرگی -- ابهام -- گنگی -- دو پهلویی -- تردید -- شک -- دودلی -- بد گمانی -- سوءظن
شَدائد و مفرد آن شَدیدة: سختی -- تنگی -- بدبختی -- جور -- ظلم
شَعَف: شیفتگی -- دلباختگی -- شیدایی -- عاشقی
شِفاء: خشنودی -- خرسندی -- (درمان -- معالجه -- بهبودی) و جمع آن أَشْفِیَه
شَمّ یَشُمُّ شَمّاً و شمیماً: بوییدن -- بو کردن -- استشمام کردن -- به مشام رسیدن بو یا رایحهای، یعنی: رسیدن بویی به بینی
شَمیم: بوی خوش -- رایحه
شَیَّدَ یُشَیِّدُ تَشیید: برپا کردن -- ساختن -- احداث کردن -- بنا کردن (ساختمان و نظایر آن)
"ص"
صبر جمیل: شکیبایی و بردباری نیکو و تام و تمام و کامل
صَرَّحَ یُصَرِّحُ تَصرِیح: بیان کردن -- گفتن -- بازگو کردن
صَرْح مشید: کاخ (قصر) مرتفع و افراشته و رفیع و محکم و استوار
صَریخ: آواز سخت -- فریاد -- نالۀ بلند -- داد و فریاد
صَمَّ یَصَمُّ صَمّاً و صَمَماً: کر بودن -- ناشنوا شدن -- کر شدن
"ض"
ضَجِیج: ناله - غوغا -- شیون -- فریاد و فغان از ترس و وحشت
ضَرّاء: گزند -- سختی -- بد حالی -- بدبختی -- رنجوری -- سیه روزی -- ناگواری
ضَوارِی (مفرد آن ضاری و ضاریة): وحشیان -- درندگان -- حیوانات درنده مانند سگ و گرگ و شیر
"ط"
طافح: لبریز -- پر -- ریزنده -- لبالب(طَفَحَ یَطْفَحُ طَفْحاً و طُفُوحاً: سرشار بودن -- لبریز شدن
(پیمانه یا رودخانه یا مجازاً دل از شادی) - لبریز کردن)
طَیَّبَ یُطَیِّبُ -- تَطْییب: معطّر کردن -- خوشبوکردن -- عطرآمیز کردن
"ظ"
ظُلُمات (یا) ظُلَمات ومفرد آن: ظُلْمَة: تاریکی -- تیرگی -- ظلمت
ظُهُور (مفرد آن: ظَهْر): پشت ها
"ع"
عَبَرات (مفرد: عَبْرَة): اشک چشم -- سرشک
عِبْرَة : پند -- اخطار -- درس -- نگرش در امور -- سرمشق تنبّه آمیز -- و جمع آن: عِبَر
عَبِقَ یَعبَقُ عَبَقاً و عَباقةً: خوشبوبودن یا معطّربودن--بوی خوش پسدادن
عَرار: نرگس صحرائی -- گلی خوشبو
عُروش یا أَعراش (مفرد: عَرش) : اورنگها -- تختهای پادشاهی
عَلا یَعلو عُلُوّاً: بر آمدن -- بلند شدن -- مرتفع شدن -- بالا رفتن - سربرآوردن
عَمِیَ یَعْمَی عَمَیً: کور شدن -- نابینا بودن
عَویل: بلند کردن آواز به گریه و ناله -- بلند آوازی در گریه و ناله -- فریاد بلند از روی ترس و بیم
"غ"
غائِرَة (غائر): فرو رفته -- گود افتاده (چشم)
"ف"
فاضَ یَفیض فَیضاً و فَیَضاناً: پر شدن -- لبریز شدن
فروع (مفرد آن: فرع): شاخهها
فَواتح الآثار : آثار و نشانههای اوّلیّه و در آغاز (فَواتِح : و مفرد آن: فاتِحَة: آغاز هر چیزی -- اوّل هر چیزی)
"ق"
قُریٰ (مفرد آن: قَرْیَة) : روستاها -- دهکدهها -- شهرکها
قَصَّ یَقُصُّ قَصَصاً: برگفتن قصه و داستان -- حکایت کردن -- روایت کردن -- نقل کردن (قصّه)
قِناع: سرپوش زنان -- پرده -- حجاب -- (ج: أَقْناع و أَقْنِعَة) -- (کَشَفَ القِناعَ عَنِ الشَّیء: موضوعی را به روشنی و وضوح بیان کردن -- مطلبی را بیپرده بازگو کردن -- امری را ظاهر و آشکار ساختن -- پرده از روی چیزی برداشتن)
"ک"
کاشِفَة (کاشف): آشکار کننده -- ظاهر کننده -- واضح کننده -- روشن گر
کتاب (الکتاب): در این جا مراد کتاب قرآن است.
کَواکب : ستارگان (مفرد آن: کَوْکَب)
"ل"
لاحَ یَلوحُ لَوْحاً : درخشیدن -- تابیدن -- نمایان شدن -- پدیدار شدن
لَذیذ: خوشمزه -- گوارا -- شیرین
"م"
مَأْوَیً (جمع: مَآوٍ) : پناهگاه -- اقامتگاه -- منزلگاه -- خانه - )أَوَی یَأْوِی أَوِیّاً و إِواءً : پناه گرفتن -- پناه بردن -- رفتن (به بستر) -- متوسّل شدن(
مائدة (جمع: مَوائد و مائدات): -- خوردنی و طعام -- طعامی که از آسمان نازل شود -- مائدۀ آسمانی -- (میز و سفرهء غذا)
مُبشّرالفَلاح: مبشّر رستگاری و کامیابی -- مراد: حضرت باب، مبشّر اعظم به ظهور حضرت بهاءالله است
مَثُلات (مفرد آن: مَثُلَة): عذاب -- عقوبت -- آفت -- کاری که بدان عبرت گیرند -- عذابی که در گذشتۀ قرون به کسی رسیده باشد و بدان عبرت گیرند
مَخالِب: پنجهها و چنگالهای جانوران درنده و پرندگان و مرغان درنده و شکاری -- (مفرد آن: مِخْلَب)
مَدائن (مفرد آن: مدینه) : شهرها
مَرَّ یَمُرّ مَرّاً و مُروراً و مَمَرّاً: گذشتن -- رفتن -- رهسپار شدن (مُرَّ، فعل امر مفرد مذکر -- مُرِّی، فعل امر مفرد مؤنّث)
مَشاعل (مفرد: مَشْعَل (مَشْعَلة): آلتی است مرکب از دسته ای چوبین یا فلزی که بر رأس آن مقداری کهنه و مواد قابل اشتعال گذارند و روشن کنند و در تاریکی از آن استفاده نمایند -- قندیل بزرگ و مشبّک و پایه دار که شبها در جلو پادشاهان و امیران و یا پیشاپیش عروسان میکشیدند -- چراغ -- چراغدان
مَشامّ (یا) مَشامِم: بینیها -- و مفرد آن: مَشَمّ (ظرف مکان و زمان است) -- محلّ قوّۀ شامّه (کلمۀ مشام در زبان فارسی به صورت مفرد استعمال شود)
مَضَی یَمْضِی مُضِیّاً: بگذشتن -- گذشتن -- رخ دادن
مَطار : محل پریدن -- جای پریدن -- پریدنگاه -- (طارَ یَطِیْر طَیْراً و طَیَراناً : پرواز کردن -- پریدن -- پر گشودن)
مطالع النّور (مفرد: مَطْلَع): طلوع گاههای نور -- تابش گاههای روشنی و نور (مراد انبیاء و پیامبران)
مُطَیَّبة: خوشبو -- عطرآگین
مَعاذ : پناهگاه -- پناه -- پناهندگی - عاذَ یَعوذُ عَوذاً و مَعاذاً و عِیاذاً : پناه بردن (به کسی از چیزی یا از دست کس دیگری) - (مَعاذَاللهِ: پناه به خدا -- خدا نکند) -- (عِیاذَاللهِ: پناه بر خدا)
مَعالِم و مفرد آن: مَعْلمَ: نشانه و علامت که در راه گذارند برای راهنمایی مسافران -- آن چه بدان وسیله میتوان راه را پیدا کرد مانند نشان و علامت و اثر و جز آن
مَعاهد -- و مفرد آن مَعهد: جایگاه -- منزل -- مکان
مُعَطَّرةً: خوشبو -- معطّر -- عطرآگین
مَعْکوسة: واژگونه -- وارونه -- سرنگون -- نگونسار -- زیر و زبر -- از این رو به آن رو (عَکَسَ یَعْکِسُ عَکْساً: برگرداندن -- وارونه کردن -- معکوس کردن)
مَفازَة: جای امن -- پناه -- پناهگاه -- گریزگاه -- راه فرار -- نجات -- رستگاری -- رهایی -- و جمع آن: مَفازات و مَفاوِز(بِمَفازَةٍ مِنَ العَذاب: رسته از عذاب)
مَکَّنَ یُمَکِّنُ تَمْکین : قدرت دادن -- توان بخشیدن (به کسی یا چیزی) -- قوی کردن -- محکم کردن -- قادر و مسلط گردانیدن بر چیزی -- جاه و جلال و شوکت بخشیدن -- توانمند ساختن
مَلاذ : پناهگاه -- پناه -- گریزگاه - )لاذَ یَلوذُ لَوْذاً و لِواذاً : پناه بردن -- روآوردن -- متوسّل شدن -- دست به دامن کسی شدن(
مَلْجَأ : پناهگاه -- مأمن -- مأوا - )لَجَأَ یَلْجَأُ لَجْأً و لُجُوءً و لَجِئَ یَلْجِئُ لَجَأً : پناه بردن -- متوسّل شدن -- پناه گرفتن -- روی آوردن(
مَمْسُوحَة: وجوه مَمْسُوحَه: چهرههایی که اعضاء آن محو و ساییده شده -- زشت و ناجور آفریده شده -- شوم آفریده شده(مَسَحَ یَمْسَحُ مَسْحَاً: پاک کردن -- برچیدن -- دست کشیدن (روی چیزی) -- محو کردن (چیزی را))
مَمْسُوخَة: مسخ شده -- از شکل افتاده -- زشت -- بد ترکیب -- بیریخت -- خراب(چهرۀ مَمْسُوخ: چهرۀ زشت و نازیبا و برگشته شده - مَسَخَ یَمْسَخُ مَسْخاً: مسخ کردن -- تغییر شکل دادن (کسی را) -- تغییر دادن -- از شکل انداختن -- خراب کردن)
مِنْحَة: بخشش -- عطا -- (جمع: مِنَح)
مَنْکوسَة: واژگونه -- واژگون -- وارونه -- سرنگون -- نگونسار -- برگردانده
مَهابِط وحی (مفرد: مَهْبِط): فرودگاههای وحی الهی -- یعنی مظاهر ظهور الهی (مَهبط: محل فرود -- فرودگاه)
مواقع النّجوم (مفرد: مَوقِع): منازل و جایگاههای ستارگان (مراد انبیاء و پیامبران)
مَواکِب (مفرد آن: مَوکِب): دسته -- گروهی از مردم سواره یا پیاده -- گروه همراهان -- اسکورت سواره - گروه سواران و ملتزمان پادشاه (وَکَبَ یَکِبُ وَکْباً و وُکُوباً : آهسته راه رفتن - واکَبَ یَواکِبُ مُواکبَة : همراهی کردن (کسی را) - همراه شدن (با کسی یا دستهای) -- اسکورت کردن (مثلاً: نظامیان کسی را)
مُؤْتَفِکَة : زیر و روگشته -- زیر و زبر شده -- منقلب شده -- برگشته -- سرنگون شده
مَوهِبَة: هدیه -- ارمغان -- موهبت -- نعمت خداوندی -- بخشش
"ن"
نادَی یُنادی نِداءً و مُناداةً: فریاد زدن -- بانگ برآوردن -- خواندن (کسی را)
نادِی (نادٍ): انجمن -- مَجمع -- کانون -- مجلس (و جمع آن: أَنْدِیَة -- نَوادی)
نَبَتَ یَنْبُتُ نَبْتاً: نشو و نما کردن -- روییدن -- برآمدن
نُزَلاء - مفرد آن نَزیل: مقیم -- ساکن
نَسَمة (جمع: نَسَمات): باد ملایم -- نسیم
نَشَرَ یَنشُر نَشراً: افراشتن (پرچم را)
نَفَحات (مفرد: نَفْحَة): نسیمها -- بویهای خوش
نَکَسَ یَنْکُسُ نَکْسَاً: واژگونه کردن -- وارونه کردن -- از این رو به آن رو کردن -- پشت و رو کردن -- سر و ته کردن
نِیران و مفرد آن نار: آتش
"ه"
هاجَ یَهِیْج هَیْجاً و هَیَجاناً: به هیجان در آمدن -- برخاستن -- طوفانی بودن
هامِدَة (هامِد) : ساکت -- خاموش -- خموش -- بیحرکت -- مرده -- بیجان -- بیروح (هُمود: خاموشی -- فرونشینی -- از پا افتادگی -- سکوت -- سکون)
هاوِیَة(یا) هاوی(یا) هاوٍ: افتاده -- در حال سقوط -- ساقط -- افتان (هَوَی یَهْوِی هُوِیًّ: پائین افتادن -- سقوط کردن -- از بالا به پائین افتادن -- واژگون شدن) -- (الهاویة: ورطه -- قعر -- جهنم -- دوزخ -- نام طبقۀ هفتم از طبقات هفتگانهء دوزخ نامیده شده است.)
هَبَّ یَهُبُّ هَبّاً و هُبوباً: وزیدن (باد) -- (هُبَّ: فعل امر مفرد مذکّر -- هُبِّی: فعل امر مفرد مؤنّث)
هَتَف یَهْتِف هَتْفاً و هُتافاً: آواز دردادن -- آواز دادن
هَمْس : صدای آهسته و خفیف -- بانگ آهسته -- زمزمه
هَنیئاً و مَریئاً: نوشت باد -- نوش جان و گوارا بادت (هَنیئاً: گوارا باد (غذا یا نوشابه) - مَریئاً: نوش باد (غذا یا نوشابه))
هُیام )هِیام(: عشق سوزان -- محبّت شدید -- شیفتگی -- عشق آتشین -- شوریدگی
"و"
وادی (وادٍ) (جمع: أَوْدِیَة): دشت -- صحرا -- بیابان -- دره
واهِیَة(یا) واهی(یا) واهٍ: سست -- ناتوان -- ضعیف -- شکننده -- ناقابل -- واهی -- بیاساس -- ناچیز (حُجَّةٌ واهِیَةٌ: دلیل و برهان واهی و بیپایه - عُذرٌ واهٍ: عذر بدتر از گناه)
وَجَدَ یَجِدُ وجوداً: یافتن -- دیدن (چیزی را)
وَلاء: محبّت -- دوستی -- صداقت
وَلَع: میل شدید -- عشق آتشین -- شور - شیفتگی
وَلَه: آشفتگی -- عشق آتشین -- دلباختگی -- وجد -- شوریدگی -- شیدایی
***************************************
******************************
************
[1]: media/image1.jpeg