مورخ ٣٠ نوامبر ١٩١١ در منزل مبارک در پاریس: درباره تعلیم وحدت اساس ادیان

مورخ ٣٠ نوامبر ١٩١١ در منزل مبارک در پاریس:
درباره تعلیم وحدت اساس ادیان ¹

(خطابات جلد اول، ص. ۲۳۶ـ ۲۳۹)

هُوالله

امروز با يکی از خانم ها در اين مذاکره بوديم که اساس دين الهی يکی است. می خواهم اين مسئله را برای شما شرح دهم. هر يک از اديان مقدسه الهيه که تا حال نازل شده، منقسم به دو قسم است.

يک قسم روحانياتست معرفت اللّه است، موهبت اللّه است، فضائل عالم انسانيست، کمالات آسمانيست که تعلق به عالم اخلاق دارد. اين حقيقت است و اين اصل است و جميع انبيای الهی به حقيقت دعوت کردند. حقيقت محبت اللّه است. حقيقت معرفت اللّه است. حقيقت ولادت ثانويه است. حقيقت استفاضه از نفثات روح القدس است. حقيقت وحدت عالم انسانيست. حقيقت الفت بين بشر است. حقيقت دوستی است. حقيقت عدلست. حقيقت مساوات بين بشر است. جميع انبيای الهی اين تأسيس و ترويج کردند پس اديان الهی يکيست.

و قسم ديگر که تعلق به جسمانيات دارد و فرعست در آن، به حسب اقتضاء زمان تغيير و تبديل حاصل می شود. مثل اينکه در شريعت تورات طلاق جائز، در شريعت مسيح جائز نه. در شريعت موسی سبت بود، در شريعت مسيح نسخ شد. اين تعلق به جسمانيات دارد، اهميتی ندارد به حسب اقتضاء زمان تغيير و تبديل می شود. عالم امکان مثل هيکل انسان می ماند. گاهی صحت دارد، گاهی عليل و مريض است، لهذا معالجات نظر به اختلاف امراض متفاوتست. يکروز علت از حرارت است، بايد تبريد شود. يکروز مرض از رطوبت است، بايد علاج ديگر گردد. مراد اينست که آن قسم از شريعت اللّه که تعلق به عالم جسمانی دارد، آن تغيير و تبديل حاصل می کند و اين نظر به اقتضاء زمان است. در زمان موسی يک نوع اقتضائی بود، در زمان مسيح نوعی ديگر. در زمان موسی طفل شير خوار بود، شير لازم داشت. در زمان مسيح غذا خوار شد. ملاحظه کنيد که انسان از بدايت حيات تا نهايت در جميع اطوار يک شخص است. همين طور دين الله در جميع ادوار يک دين است انسان در بدايت جنين است، بعد از آن طفل شير خوار بعد از آن طفل راهق، بعد از آن به بلوغ می رسد بعد از آن جوان می شود، بعد به کمال ميرسد، بعد پير می شود. هر چند أحوال و أطوار مختلف پيدا می کند، لکن باز يکی است. همين طور دين الهی يک دين است زيرا حقيقت است و حقيقت تعدد قبول نکند. اين اختلافی که ملاحظه می کنيد در أديان الهی مثل اختلاف انسانست از بدايت حيات تا نهايت حيات. مثلاً آن که الآن پير است، همان انسان جنين است، هر قدر که متفاوت و مختلف است و به حسب ظاهر اختلاف دارد ولی باز انسان واحد است. همين طور دين الهی هر چند ظواهر آن در أيام أنبيا مختلف است، لکن حقيقت واحد است.

پس بايد به آن حقيقت متوسل شويم تا کل ملل عالم متفق شوند تا اين نزاع و جدال بکلی زائل شود، جميع بشر متحد و متفق شوند. از خدا می خواهم که شما ها سبب وحدت عالم انسانی شويد تا جميع بشر دست در آغوش يکديگر نمايند و عزت ابديه عالم انسانی جلوه نمايد. مرحبا.